Satyra to utwór literacki z pogranicza liryki i epiki, którego celem jest ośmieszanie ludzkich wad i zachowań, a także obyczajów, instytucji, konkretnych stanowisk, warstw społecznych, idei czy też stosunków społecznych.
Gatunek ten ma charakter krytyczny, posługuje się dowcipem, ironią, kpiną i szyderstwem. Oparty jest na komizmie i karykaturze. Przedmiot satyry jest najczęściej wyolbrzymiany, czasem też pomniejszany i deformowany. Dydaktyzm satyry sprowadza się na ogół jedynie do ośmieszenia jakieś nieprawidłowości, bez podawania właściwych rozwiązań. Autorzy nie mają ambicji rozwiązywania problemów, a jedynie ich eksponowania i piętnowania.
W literaturze antycznej Grecji satyra występowała w komedii i pieśniach jambicznych. Jako odrębny gatunek ukształtowała się w starożytnym Rzymie, uprawiali ją m.in.: Lucyliusz, Horacy, Waron. Były to na ogół utwory o tematyce politycznej lub obyczajowej utrzymane w tonie dydaktycznym, nierzadko napastliwym.
Gatunek odrodził się w epoce oświecenia. Połączenie dydaktyzmu z dowcipem doskonale wpisywało się formułę „uczyć bawiąc”. Satyry pisali wówczas: N. Boileau („Małżeństwo, czyli kobiety”), A. Pope („Duncjada”), a w Polsce Ignacy Krasicki („Do Króla”, „Żona modna”) i Adam Naruszewicz („Chudy literat”, „Szlachetność”).
W XIX wieku satyra zatraciła odrębność gatunkową i stała się sposobem przedstawiania rzeczywistości stosowanym w różnego rodzaju utworach.
Satyra funkcjonuje więc jako odrębny gatunek oraz jako tzw. „żywioł gatunkowy”, czyli element innych gatunkowo dzieł. Często bywa obecna w powieściach („Don Kichot” M. Cervantesa, „Fatalne jaja” M. Bułhakowa), dramatach („Fantazy” Słowackiego, „Łaźnia” Majakowskiego) czy poematach („Boska komedia” Dantego, „Bal w operze” Tuwima).