 |
| Nicolas Boileau |
Nicolas Boileau-Despréaux urodził się 1 listopada 1636 w rodzinie paryskiego urzędnika, pobierając początkową edukację w kolegium de Beauvais. Jako nastolatek został wysłany na studia teologiczne na Sorbonie, szybko jednak przeniósł się na wydział prawa, zaś śmierć ojca w 1657 roku przyniosła mu niewielki spadek, który pozwolił na poświęcenie się jego największej pasji – literaturze.
W tym okresie Boileau zaczął pisać wiersze zdradzające co prawda dobrą znajomość klasycznej wersyfikacji, ale uznane przez krytyków literatury za dosyć słabe, pozbawione talentu i wyrazu. Bardziej istotnym elementem jego wczesnej twórczości okazała się satyra z 1660 roku wzorowana na utworach starożytnego poety Juwenalisa. Młody twórca zaatakował w niej najbardziej uznanych w tym czasie poetów francuskich – Jeana Chapelain’a, Charla Cotin’a, Philippe Quinault’a i Georgesa de Scudéry – zwracając uwagę na skostniałość używanego przez nich języka literackiego i postulując jego reformę tak, by miał szansę w pełni odzwierciedlać rzeczywistość intelektualną współczesnego świata. Jako przykład tego typu możliwości przytoczył prozę Kartezjusza i Pascala, które w pełni korzystały z elastyczności i ekspresyjności języka francuskiego, przecierając tym samym szlak również dla poezji.
Boileau dał się poznać jako miłośnik twórczości Moliera, któremu poświęcił kilka utworów lirycznych z 1663 roku, jak również powstałe w roku 1664 pierwsze dzieło teoretyczno-literackie pt. „Dialogue sur les héros de roman”, ujęte w formie satyry wymierzonej w snobistyczne powieści romansowe popularne w tamtej epoce. Gatunek satyrowy znalazł swoje podsumowanie w wydanym w 1666 roku tomie „Satyry na Pana D…”, zapowiadającym już główny obszar zainteresował Boileau w postaci teorii i kodyfikacji francuskiej literatury.
Późniejszy okres przyniósł twórczość zdecydowanie dojrzalszą i bardziej cenną metodologicznie, za której początek uznaje się wydanie „Listów” w 1669 roku. Ich znakomita estetycznie forma i niezwykle cenna w sensie krytyczno-literackim treść zaskarbiła Boileau sympatię króla Ludwika XIV, który zatrudnił go na swym dworze jako nadwornego krytyka sztuki, a w 1677 roku powierzył mu stanowisko swojego historiografa.
W 1674 roku wydano najważniejsze dzieło francuskiego teoretyka literatury – wzorowaną na antycznym dziele Horacego „Sztukę poetycką”, która w pierwszym polskim przekładzie autorstwa Franciszka Ksawerego Dmochowskiego nosiła tytuł „Sztuka rymotwórcza”. Za starożytnym mistrzem Boileau powtarzał tutaj postulat pogodzenia w poezji funkcji dydaktycznej z estetyczną, gwarantującą pozytywne doznania zarówno u odbiorcy, jak i u twórcy. Źródłem tematów dla literatury miała stać się realistycznie postrzegana rzeczywistość, w której za bardziej interesujące uważał zjawiska ogólne, uniwersalne, niż konkretne wydarzenia bądź osoby. Boileau zwrócił uwagę na problem predyspozycji do tworzenia literatury (zwłaszcza poezji) wyrażając przekonanie, że owym procesem powinni trudnić się jedynie ludzie obdarzeni rzeczywistym talentem, każdy z nich powinien zaś znaleźć najbardziej przystający do swoich umiejętności gatunek. Proces twórczy powinien być połączeniem natchnienia z długotrwałą, metodyczną pracą.
W 1684 roku Boileau stał się członkiem Akademii Francuskiej – w dużej mierze pod naciskiem króla, środowisko literacko-naukowe ówczesnej Francji miało bowiem niezbyt przychylny stosunek do jego kolejnych, coraz bardziej dosadnych i atakujących coraz szersze grona satyr. Ostatni tego typu utwór – „Sur l'équivoque” – stanowił dosyć brutalny atak na lirykę jezuicką utrzymany w duchu „Prowincjałek” Pascala. Satyra pogłębiła niechęć do Boileau i wywołała spore poruszenie środowiska, które doprowadziło do zakazu kolejnych wydań. Związane z tymi wydarzeniami nerwy prawdopodobnie ostatecznie zrujnowały zdrowie badacza i pośrednio doprowadziły do jego śmierci w 1711 roku.