Znaczenie tytułu Przedwiośnie

„Przedwiośnie” to oczywiście tytuł metaforyczny, który skupia w sobie najważniejsze płaszczyzny problemowe powieści. W sensie dosłownym tytuł oznacza przejściową porę roku usytuowaną pomiędzy zimą i wiosną. Istotą przedwiośnia jest jego odpychający i ponury charakter. Jest to pora, kiedy pojawiają się błotniste roztopy, wieją silne wiatry, a odporność człowieka na choroby znacznie spada. Właśnie w tym okresie notuje się największą liczbę zgonów i poważnych infekcji. Jest to również pora przejściowa, która nie jest już zimą, ale nie jest również jeszcze wiosną. Wszystkie te cechy przedwiośnia wykorzystał Żeromski w symbolicznej wymowie swojej powieści.

Przedwiośnie oznacza bowiem etap w procesie dojrzewania głównego bohatera, Cezarego Baryki, który staje u progu dojrzałego życia. Tytuł sugeruje wyraźnie, że w chwili zakończenia powieści (a jest to finał wyraźnie otwarty) bohater nie posiada jeszcze osobowości w pełni dojrzałej i w tym kontekście należy odczytywać jego akces do komunizmu. Zostaje on niejako zaatakowany przez bolszewicką agitację Antoniego Lulka w chwili, gdy jest bardzo zagubiony i przygnębiony trudnymi doświadczeniami: poważny zawód miłosny, trudna sytuacja finansowa, frustracja wywołana rażącymi kontrastami społecznymi.

Mamy tu więc do czynienia dopiero z etapem, który poprzedza autentyczną dojrzałość, z ciągłym poszukiwaniem własnego miejsca i roli w społeczeństwie. Oprócz owej egzystencjalnego wymiaru, tytułowe „przedwiośnie” odnosi się również do bytu państwowego. Polska, podobnie jak Baryka, znajduje się w trudnym etapie dojrzewania do prawdziwej demokracji i porządku społecznego. Zima (niewola) wprawdzie minęła, ale wiosna, a więc prawdziwa wolność nie jest jeszcze udziałem wszystkich warstw społecznych. Póki co korzystają z niej jedynie najzamożniejsi obywatele, natomiast na prawdziwą wiosnę trzeba jeszcze poczekać. Takie znaczenie tytułu sygnalizuje np. wypowiedź Szymona Gajowca, który mówi do Baryki: „doczeka się jeszcze Polska wiosenki swojej”.

Przedwiośnie to zatem dla kraju etap przejściowy, w którym ścierają się ze sobą różne prądy myślenia o kształcie młodego państwa. Wolność, zdaje się mówić Żeromski, nie jest zatem czymś danym raz na zawsze, ale wielkim zadaniem dla młodego pokolenia, do którego należy przyszłość.