Behawioryzm to jeden z najważniejszych kierunków w psychologii XX wieku, który ukształtował się w Stanach Zjednoczonych pod wpływem rewolucyjnych teorii Johna Watsona, kwestionującego istnienie ludzkiej świadomości.
Badacz inspirował się skrajną wersją psychologii zwierząt i niemowląt (zwłaszcza dziełami J. Loeba), opierającymi się na założeniu, że jednostki te działają bez udziału świadomości, niejako na zasadzie automatycznej. Behawioryści wykluczyli z psychologii introspekcję, jako nienaukową metodę badań i skupili się jedynie na analizie zewnętrznych ludzkich zachowań. Co więcej, w ujęciu behawiorystów człowiek jest tworem zbudowany na zasadzie schematycznie działającego mechanizmu.
W tym sensie swoistą inspirację Watsona stanowiło słynne dzieło La Mettrie „Człowiek-maszyna”. Szczególnie ważne dla rozwoju tego kierunku było odkrycie odruchów warunkowych przez Iwana Pawłowa, badającego reakcje psów na określone bodźce.
Watson głosząc niemożność introspekcji, a przede wszystkim zaprzeczając istnieniu świadomości, przeciwstawiał się wyraźnie podstawowej teorii Kartezjusza („Myślę, więc jestem”). Jak zaznacza Władysław Tatarkiewicz, twierdzenie to można jednak interpretować bardziej jako negację ludzkiej duszy niż świadomości. W centrum refleksji behawiorystów znalazło się zatem ludzkie zachowanie. Nazwa kierunku wywodzi się od angielskiego słowa „behaviour” czyli „zachowanie”. Chodziło o opisanie relacji między określoną „podnietą” a „reakcją”, jaką ona wywołuje.
Behawioryści za podstawowy proces rządzący ludzkim organizmem (zarówno w sensie fizycznym, jak i psychicznym) uważali uczenie się. Ich zdaniem można wyuczyć się poruszania kończynami, doświadczania wzruszeń i myślenia (postrzegali je jako „ciche mówienie”). Watson przeciwstawił się również teorii dziedziczności twierdząc, że człowiek rodzi się tylko z trzema podstawowymi reakcjami: reakcją miłości, lęku i złości, wszystkie inne są zaś nabywane w procesie wychowywania.
W behawioryzmie uczucia są więc jedynie swoistymi czynnościami gruczołów wewnętrznych, a myślenie to „reakcja mięśni”.
Spadkobiercy myśli Watsona nie byli już tak radykalni w swoich poglądach. Znanymi behawiorystami byli: W. S. Hunter i E. Ch. Tolman. Behawioryzm zdobył dużą popularność w Stanach Zjednoczonych zarówno jako terapia stosowana zwłaszcza w leczeniu fobii i lęków, jak i inspiracja dla sztuki. Najsłynniejszym pisarzem, który przetransponował behawioryzm na teren literatury, był Ernest Hemingway.