Psychologia analityczna to nazwa kierunku w psychologii stworzonego przez Carla Gustava Junga na początku XX wieku. Jung początkowo pozostawał pod silnym wpływem Freuda, jednak później stworzył własną koncepcję psychoanalizy.
Jego teoria w pierwszej kolejności zmierzała do ograniczenia seksualnych aspektów w założeniach Freuda. Jung wprawdzie uznawał libido za główną siłę determinującą działanie ludzkiej psychiki, ale postrzegał je znacznie szerzej. Władysław Tatarkiewicz uważa, że Jungowskie libido jest czymś na kształt woli Schopenhauera czy elan vital Bergsona.
Kamieniem milowym psychologii analitycznej było jednak odkrycie istnienia podświadomości zbiorowej, która stanowi jeszcze głębszą warstwę ludzkiej psychiki niż indywidualna nieświadomość i ma charakter dziedziczny. O ile na poziomie nieświadomości indywidualnej ulokowane są ludzkie kompleksy, o tyle w podświadomości kolektywnej przechowywane są archetypy, czyli uniwersalne wzory ludzkich zachowań i postaw (najważniejszą pracą Junga były „Archetypy i symbole”).
Studiując mitologie różnych kultur, doszedł on do wniosku, że we wszystkich pojawiają się ponadczasowe symbole, które manifestują się najczęściej w formie obrazowej, ale nie są z nimi tożsame. Archetypy mają bowiem charakter pierwotny i nie poddają się żadnej werbalizacji ani nie mogą przybrać konkretnego kształtu. Wśród najważniejszych można tu wymienić archetypy: Wielkiej Matki, Mędrca, Cienia (a więc symbol złej strony ludzkiej natury) czy Persony (Maska). Szczególnie interesujące są archetypy Animy i Animusa. Anima to bowiem kobieca strona mężczyzny, której nieświadomie będzie on następnie poszukiwał jako partnerki życiowej. Analogiczne znaczenie ma Animus.
W odniesieniu do archetypów Jung analizował także marzenia senne, ponieważ twierdził, że sny stanowią główny teren ich uobecnienia się. Teoria Junga jest zatem nie tylko psychologią, ale także antropologią kultury. To właśnie w kulturze, a nie w konfliktach wewnątrz samej psychiki (Freud), Jung poszukiwał źródeł nerwicy.
Zasługi psychologii analitycznej dla współczesnej myśli psychologicznej są nieocenione. Jung jako pierwszy dokonał bowiem podziału typów osobowości na ekstrawertyczne i introwertyczne. Uważał, że wewnętrzny rozwój człowieka jest procesem indywiduacji, w którym stopniowo zyskuje on niejako wyższe stadia poprzez integrację treści nieświadomych, a jego ostatecznym celem jest powstanie jaźni (czyli pełni).
Psychologia analityczna w znaczący sposób oddziałała na kulturę. Stosuje się ją jako metodologię w naukach humanistycznych (np. Northrop Frye). Twierdzenia Junga dużą rolę odegrały również w studiach genderowych, zwłaszcza w obrębie man’s studies, (np. „Żelazny Jan Roberta Bly’a).