Między wojnami
Dwudziestolecie międzywojenne to, jak sama nazwa wskazuje, okres historyczny, ale także epoka literacko-kulturowa, której ramy wyznaczają dwa wielkie konflikty zbrojne: I wojna światowa – zakończona w 1918 i II wojna – rozpoczęta w 1939 roku.
Koniec I wojny światowej nastąpił dokładnie 11 listopada 1918 roku, kiedy w Compiegne podpisany został traktat pokojowy między Niemcami i państwami ententy. Data ta rozpoczęła dwudziestoletni okres pokoju na Starym Kontynencie, który jednak nieustannie pozostawał w stanie zagrożenia przez rodzące się wówczas totalitaryzmy.
W Europie Zachodniej już w latach 20. rozpoczęło się przejmowanie władzy przez dyktatorów faszystowskich: Benito Mussoliniego we Włoszech (1922), Adolfa Hitlera w Niemczech (1932), Antonio de Oliveira Salazara w Portugalii (1932), generała Franco w Hiszpanii (wojna domowa od 1936 r.).
W Europie Wschodniej natomiast dużą rolę zaczął odgrywać komunizm – w 1917 roku w efekcie rewolucji październikowej władzę w Rosji przejęli bolszewicy, a w 1922 roku powstał Związek Radziecki. Komunizm rozprzestrzeniał swoje wpływy również na inne kontynenty: Azję i Amerykę Środkową. W dwudziestoleciu w Chinach doszło do dwóch rewolucyjnych wojen domowych (oraz wojny z Japonią), co ostatecznie skończyło się proklamowaniem przez Mao Zedonga Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 roku.
Faszyzm w dwudziestoleciu międzywojennym
Faszyści przejmowali władzę posługując się różnorodnymi metodami. Mussolini w 1922 roku dokonał zamachu stanu i przejął władzę w państwie w efekcie tak zwanego marszu Czarnych Koszul na Rzym, a następnie wprowadził dyktaturę. Z kolei Hitler został wybrany na kanclerza Niemiec w demokratycznych wyborach. Wielki kryzys ekonomiczny, który rozpoczął się w 1929 roku, spowodował rosnącą pauperyzację niemieckiego społeczeństwa i galopujące bezrobocie (ok. 6 mln bezrobotnych). Wobec tego w Niemczech pojawiły się nastroje radykalne i wielki sukces odniosła faszystowska partia NSDAP, która wygrała wybory parlamentarne w 1933 roku, a 30 stycznia tego samego roku Hitler został mianowany kanclerzem Niemiec. Bezpardonowa walka pomiędzy komunistami i faszystami toczyła się również w Hiszpanii, gdzie w 1936 roku władzę objął Front Ludowy. Przeciwko niemu wybuchła trwająca trzy lata rewolta generała Francisco Franco. Franco uzyskał poparcie niemieckich i włoskich faszystów i ostatecznie przejął władzę ustanawiając obowiązujący aż do 1973 roku frankizm (właściwie tożsamy z faszyzmem).
Komunizm w Związku Radzieckim
Komunizm odniósł wielkie zwycięstwo na Wschodzie. W 1917 roku w Rosji doszło do rewolucji bolszewickiej – która była de facto zamachem stanu – pod wodzą Włodzimierza Lenina. Miała ona trzy podstawowe fazy: lata 1917-1921 to okres przejmowania władzy przez bolszewików. Kolejny etap (1921-1924) polegał na bogaceniu się klasy rządzącej, a także krwawym rozprawianiu się z przeciwnikami bolszewizmu. W tym czasie (1922 r.) utworzono oficjalnie Związek Radziecki. W 1924 r. rozpoczęła się natomiast walka o władzę w samym obozie rządzącym między Józefem Stalinem i Lwem Trockim, zakończona ostatecznie usunięciem w 1926 roku Trockiego z Biura Politycznego. W tym czasie Stalin wprowadził również w życie swój pierwszy plan pięcioletni zmierzający do nacjonalizacji przemysłu i kolektywizacji wsi. W jego wyniku zmarło z głodu 14,5 mln ludzi. W latach 1936-1938 w Związku Radzieckim doszło również do wielkiej czystki w obrębie partii.
Polska w dwudziestoleciu międzywojennym
 |
| Przybycie Józefa Piłsudskiego do Warszawy 12 grudnia 1916 r. |
11 listopada 1918 roku Polska po ponad 120 latach niewoli odzyskała niepodległość i odrodziła się jako II Rzeczpospolita. Naczelnikiem Państwa został Józef Piłsudski, który w 1922 roku przekazał władzę prezydentowi Gabrielowi Narutowiczowi. Granice kraju zmieniały się do 1921 roku, kiedy to Polska po trzech powstaniach śląskich i plebiscycie odzyskała wschodnią część Górnego Śląska, Gdańsk uzyskał status wolnego miasta, a w 1918 roku odbyła się bitwa o Lwów. W 1920 roku Polska stoczyła wojnę z bolszewikami zakończoną bitwą warszawską (13-19 sierpnia 1920).
Ustrój II Rzeczpospolitej określała Konstytucja Marcowa z 1921 roku (była to demokratyczna republika parlamentarna). Rządy w pierwszych latach istnienia państwa nieustannie się zmieniały i panowały nastroje radykalne, co znalazło wyraz w zamachu na pierwszego prezydenta Polski – Gabriela Narutowicza w 1922 roku. Jego sprawcą był Eligiusz Niewiadomski.
W 1926 roku Piłsudski zmęczony sytuacją w kraju dokonał przewrotu majowego, co zakończyło rządy prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i rządu Wincentego Witosa. Rozpoczął się wówczas okres władzy sanacji (od łac. sanatio – uzdrowienie), która miała zaprowadzić porządek w kraju. W rzeczywistości jednak był to okres narastającego autorytaryzmu, a zwłaszcza bezwzględnej walki politycznej z komunistami, co znalazło wyraz w utworzeniu Obozu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej (1934), a także w procesie brzeskim (1932).
Po śmierci Józefa Piłsudskiego najważniejszymi osobami w państwie byli: prezydent Ignacy Mościcki, Edward Rydz-Śmigły (Generalny Inspektor Sił Zbrojnych) i minister spraw zagranicznych Józef Beck.
We wrześniu 1939 roku napaść Hitlera na Polskę zakończyła okres istnienia II Rzeczpospolitej.