 |
| Kazimierz Wierzyński |
Biografia
Kazimierz Wierzyński urodził się w 1894 roku w Drohobyczu. Jego ojciec był pochodzenia niemieckiego, stąd jego niemieckie nazwisko Wirstlein, zmienione w 1912 roku na Wierzyński. Poeta zdobył wszechstronne humanistyczne wykształcenie – w Krakowie, w Wiedniu i we Lwowie – studiował bowiem filozofię, literaturę i historię.
Wierzyński we wczesnej młodości angażował się w działalność konspiracyjną przeciw zaborcy. Jako żołnierz armii austriackiej w czasie I wojny światowej dostał się do niewoli rosyjskiej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości poeta związał się z czasopismem „Pro Arte et Studio”, kabaretem Pod Picadorem i grupą literacką Skamander. W czasie wojny bolszewickiej Wierzyński pełnił funkcję oficera do spraw propagandy w Biurze Prasowym Naczelnego Dowództwa, a także był redaktorem „Ukraińskiego Słowa” i „Dziennika Kijowskiego”.
W 1923 roku ożenił się z Bronisławą Kołłajowiczówną, ale małżeństwo to rozpadło się już po kilku latach. Po raz drugi poeta zawarł związek małżeński w 1938 roku z Haliną z Pfeferów. W okresie dwudziestolecia poeta stał się jedną z najważniejszych osobowości literackiego parnasu. Bardzo wiele podróżował zarówno po Europie, jak i po Ameryce Północnej i Południowej. W 1928 roku zdobył złoty medal na Olimpiadzie w Amsterdamie (za tom „Laur olimpijski”), w 1936 Państwową Nagrodę Literacką, a w 1938 r. został członkiem PAL. Pasje sportowe realizował Wierzyński jako redaktor naczelny „Przeglądu Sportowego”.
Po wybuchu II wojny światowej Wierzyński wraz z redakcją „Gazety Polskiej” znalazł się we Lwowie, a następnie przez Francję, Portugalię i Brazylię wyemigrował do USA. W Stanach Zjednoczonych przebywał aż do 1964 roku, kiedy wyjechał najpierw do Rzymu, a potem do Londynu. W okresie powojennym poeta współpracował miedzy innymi z „Wiadomościami” Grydzewskiego i Instytutem Literackim w Paryżu. Zmarł w Londynie w 1968 roku, a w dziesięć lat później jego prochy zostały sprowadzone do Polski.
Charakterystyka twórczości
Pierwsze tomy poetyckie Wierzyńskiego to „Wiosna i wino” (1919) i „Wróble na dachu” (1921). Wiersze te prezentują radosny zachwyt życiem i dionizyjską pochwałę istnienia. Jednocześnie utwory autora są mocno osadzone w codzienności zwyczajnego człowieka, mieszkańca miasta, a więc realizują założenia grupy poetyckiej Skamander. Tom „Wróble na dachu” przynosi nawet postawę buntu wobec społecznych konwenansów i ustalonej hierarchii wartości.
Zupełnie odmienną tonację posiada natomiast „Wielka Niedźwiedzica”, w której, jak stwierdza Jerzy Kwiatkowski, zanika prawdziwie oryginalne oblicze poety. Z kolei „Pamiętnik miłości” (1925) to zbiór poetyckich listów miłosnych.
Najświetniejszy okres twórczości Wierzyńskiego przynosi z kolei koniec lat 20. W 1928 roku powstaje „Laur olimpijski”, tom nagrodzony na Olimpiadzie w Amsterdamie. Sięgając po klasyczną formę ody przedstawia Wierzyński poetyckie obrazy sportowców w ruchu. Jest to wielka apoteoza sportu i jego humanistycznych, uniwersalnych wartości.
Kolejne tomy to „Rozmowa z puszczą” (1929) i „Pieśni fanatyczne” (1929). W tej ostatniej książce poetyckiej poeta całkowicie odchodzi od jasnej, optymistycznej tonacji swojej wczesnej twórczości. Pojawiają się tu bowiem ekspresjonistyczne obrazy miejskiej brzydoty i nędzy. Z kolei w „Pieśniach fanatycznych” (1929) pesymistyczne, niemal katastroficzne wizje zostają wtopione w poetykę oniryczną. Ukochanie beztroski życia przeradza się tu jednak w swoje własne przeciwieństwo: niemal obsesyjne obrzydzenie do istnienia.
W 1936 roku po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego poeta wydaje tom „Wolność tragiczna”. Jest to cykl wierszy układających się w literacką biografię wielkiego wodza, w którym śmierć marszałka staje się katastroficznym omenem dla losów kraju. W podobnej tonacji utrzymana została również książka poetycka pt. „Kurhany” (1938), gdzie przywołane zostają największe postacie polskiej historii: książę Józef Poniatowski, Mickiewicz czy Chopin. Narodowa mitologia pełni tu funkcję swoistego remedium na lęk przed zbliżającą się katastrofą. Wiersze te są utrzymane w patetycznym, romantycznym stylu.
Twórczość emigracyjna
Wojenna twórczość Wierzyńskiego zawiera się w tomach wydawanych w Londynie i w Nowym Jorku: „Ziemia-Wilczyca” (1941), „Róża wiatrów” (1942) „Ballada o Churchillu” (1944), „Podzwonne za kaprala Szczapę” (1945), „Krzyże i miecze” (1946). Poeta przedstawia wojenny kataklizm sięgając do wzorców antycznych. Jak zaznacza Stanisław Burkot, najważniejsza staje się tu figura Odysa-tułacza, który poszukuje rodzinnej Itaki. W wierszach tych dominuje klimat emigracyjnej nostalgii za utraconą ojczyzną. Ponadto znajdują się tu teksty utrzymane w tonie apelu wzywającego żołnierzy do walki o wolność.
Typowo emigracyjny okres pisarstwa poety otwierają wybitne tomy „Korzec maku” (1951) i „Siedem podków” (1954). Oprócz wspomnianych już motywów samotności i nostalgii za Polską pojawiają się tu wątki egzystencjalne. Wiersze te charakteryzuje postawa głębokiego pesymizmu i zwątpienia w sens historii. Jedyną ostoją okazuje się sztuka (a w szczególności poezja), postrzegana jako rezerwuar tradycyjnych wartości.
Z kolei od wydania „Tkanki ziemi” (1960) następuje u Wierzyńskiego całkowita przemiana poetyki. Porzuca on bowiem regularny wiersz numeryczny na rzecz wiersza wolnego i bezrymowego. Ta i kolejne książki poetyckie: „Kufer na plecach” (1964), „Czarny polonez” (1968), „Sen mara” (1968) potęgują wiarę w ocalającą moc poezji, która staje się jedynym lekiem na emigracyjne doświadczenie wyobcowania i poczucie pustki.