 |
| Maria Dąbrowska/ commons.wikimedia.org/ Devel 11 V 2008 |
Biografia
Maria Dąbrowska (z domu Szumska) urodziła się w 1889 roku w Russowie pod Kaliszem, w rodzinie ziemiańskiej. Uczyła się na pensjach w Kaliszu i w Warszawie, następnie zaś studiowała nauki przyrodnicze, socjologię i filozofię w Lozannie. Potem kontynuowała naukę w Brukseli, gdzie zaangażowała się działalność niepodległościową. W 1911 roku wyszła za Mariana Dąbrowskiego, członka PPS. Związała się również z ruchem ludowym i Towarzystwem Kooperatystów, z ramienia którego wyjechała na stypendium do Anglii. W 1917 roku osiedliła się w Warszawie, gdzie nadal prowadziła ożywioną działalność społeczną, ideową i publicystyczną. Prowadziła między innymi kursy dla analfabetów. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Dąbrowska znalazła zatrudnienie w Ministerstwie Rolnictwa.
Od 1924 roku zajmowała się zaś głównie pisarstwem. W czasach narastającego autorytaryzmu sanacji pisarka angażowała się w akcje protestacyjne, była związana z Ligą Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Jako wyraz kontestacji istniejącego porządku nie przyjęła w 1935 roku wawrzynu PAL. Po śmierci męża jej partnerem życiowym był Stanisław Stempowski. Pierwsze lata II wojny światowej pisarka spędziła we Lwowie, a od 1941 roku mieszkała w Warszawie, gdzie angażowała się w kulturę konspiracyjną. Po wojnie po krótkim pobycie we Wrocławiu wróciła do stolicy. W 1964 roku podpisała „List 34” protestujący przeciwko narastającym ograniczeniom cenzuralnym. Zmarła w Warszawie w 1965 roku. Była laureatką wielu prestiżowych nagród i odznaczeń (np. doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego).
Charakterystyka twórczości
Dąbrowska była powieściopisarką, publicystką, dramaturgiem i tłumaczem. Jak zaznacza Jerzy Kwiatkowski, pisarstwo Dąbrowskiej wyrastało z jej wcześniejszej twórczości publicystycznej i dziennikarskiej. W latach 20. pisarka wydała trzy zbiory nowel inspirowane jej zainteresowaniami i wrażliwością społeczną: „Gałąź czereśni” (1922), „Uśmiech dzieciństwa” (1923), „Ludzie stamtąd” (1926).
W „Uśmiechu dzieciństwa” ujawniły się inspiracje autobiograficzne, a także zainteresowanie tematem dziecięcej psychiki. Z kolei „Ludzie stamtąd” to książka, której bohaterami uczyniła autorka służbę folwarczną. Doszło tu zatem do głosu zainteresowanie pisarki życiem prostych ludzi i ich percepcją świata, zwłaszcza postrzeganiem innych. Tytułowi „ludzie stamtąd” to bowiem mieszkańcy dworu obserwowani przez służbę. Nie chodzi tu jednak o klasowy podział świata, ale o egzystencjalną głębię i dostrzeżenie, że ludzki los ma charakter uniwersalny, każdy musi się zmierzyć z problemami takimi, jak miłość czy cierpienie. Zbiór ten inicjował prąd wielkiego realizmu psychologicznego w polskiej prozie dwudziestolecia.
W latach 1931 – 1934 ukazało się największe dzieło Dąbrowskiej, czyli „Noce i dnie”. Była to wielotomowa, epicka powieść utrzymana w konwencji rodzinnej sagi, której akcja przedstawiała dzieje kilku pokoleń rodu Ostrzeńskich i Niechciców począwszy od powstania styczniowego aż po wybuch I wojny światowej. Pisarka oprócz bogatych analiz psychologicznych i socjologicznych zawarła tu również wątki autobiograficzne. Barbara i Bogumił byli bowiem postaciami wzorowanymi na rodzicach Dąbrowskiej, natomiast ona sama pojawiła się na kartach powieści jako Agnisia. W 1938 roku ukazał się natomiast zbiór nowel „Znaki życia”, którego bohaterowie byli w większości związani z fabułą „Nocy i dni” (np. panna Winczewska).
Po II wojnie światowej pisarka wydała z kolei zbiór „Gwiazda zaranna”, a także słynna książkę o uwielbianej przez nią twórczości Jospha Conrada („Szkice o Conradzie”). Bardzo ważnym dziełem Dąbrowskiej były też jej „Dzienniki 1914 – 1965”.