Tom I „Bogumił i Barbara”
W „Prologu” czytelnik zaznajamia się z krótką historią dwóch rodów: Ostrzeńskich, z których pochodzi Barbara i Niechciców, przodków Bogumiła. Ostrzeńscy prawdopodobnie wywodzą się od Spytka z Melsztyna, zaś Niechcicowie od Bolesława Chrobrego. Kolejne 23 rozdziały to z kolei dzieje bohaterów od momentu narzeczeństwa do czasu wyjazdu z Krępy do Serbinowa. Barbara pochodzi z zubożałej rodziny o tradycjach ziemiańskich, która po powstaniu styczniowym znalazła się w trudnych warunkach materialnych. Rodzina utraciła ziemię i przeniosła się do miasta. Barbara od najmłodszych lat musiała udzielać korepetycji, by wesprzeć matkę. Jednocześnie jednak był to wspaniały czas ożywionego życia towarzyskiego. Dziewczyna najczęściej bywała u swojej starszej siostry Teresy i jej męża Lucjana, a także brata Daniela, który wkrótce żeni się ze swoją narzeczoną Michasią. Barbara zakochuje się bez pamięci w Józefie Toliboskim, który jednak po dwóch latach adorowania dziewczyny (między innymi słynna scena zbierania w jeziorze nenufarów dla Barbary) żeni się z inną (zamożną panną). Barbara przeżywa szok i wyjeżdża do Warszawy, gdzie pracuje jako nauczycielka na pensji dla dziewcząt. Podczas wakacji w majątku Ładów dziewczyna poznaje Bogumiła Niechcica, który od razu się w niej zakochuje i się oświadcza. Barbara ma wówczas 25, a Bogumił 36 lat. Kobieta jakiś czas się waha, ale następnie zgadza się zostać jego żoną. Po roku narzeczeństwa Barbara i Bogumił zostają małżeństwem. W dniu ich ślubu umiera matka Bogumiła. Niechcicowie dzierżawią majątek Krępa. Muszą walczyć z przeciwnościami losu i zaniedbaniami dokonanymi przez poprzedniego administratora. Po jakimś czasie rodzi się ich pierwszy syn Piotruś, którego oboje uwielbiają i rozpieszczają. Szczególną miłością darzy synka Barbara, która widzi w dziecku rysy swojego dawnego ukochanego Toliboskiego. W wieku czterech lat dziecko się jednak mocno przeziębia i umiera. Bogumił próbuje wówczas popełnić samobójstwo, a Barbara popada w wielką rozpacz. Przez kilka miesięcy codziennie odwiedza grób syna i któregoś dnia poważnie się rozchorowuje. Po długiej chorobie okazuje się, że nie wiadomo, czy będzie mogła mieć dzieci. Życie jednak toczy się swoim torem na gospodarskich zajęciach, wizytach u krewnego Bogumiła, Hipolita i Ładów. Barbara czuje się nieszczęśliwa i tęskni za dawnym życiem w mieście. Na wakacje przyjeżdża do nich Teresa, a Barbara podejrzewa ją o romans z Bogumiłem. Między małżonkami dochodzi do poważnej kłótni, w której Barbara wyznaje, że kocha kogoś innego. Sprawa zostaje jednak załagodzona. Wkrótce Teresa umiera, a Barbara dowiaduje się z jej listów, że miała romans z Tadeuszem Krępskim. Bogumił dostaje propozycję dzierżawy majątku Serbinów i Niechcicowie przeprowadzają się. W Serbinowie rodzą się kolejne dzieci: Agnieszka, Emilia i Tomasz.
Tom II „Wieczne zmartwienie”
Akcja tego tomu obejmuje dwa lata (wyraźnie zwalnia w stosunku do tomu I obejmującego przedział kilkunastu lat). Życie Barabary i Bogumiła wypełniają codzienne obowiązki. Kobieta nieustannie się zamartwia i ma ataki histerii. Pojawia się problem sprowadzenia nauczycielki dla dorastających dzieci. W końcu Niechcicowie decydują się na spokrewnioną Ankę. Okazuje się, że dziewczyna sama ma poważne braki w edukacji, jednak jej przyjazd wyraźnie ożywia życie w Serbinowie. Barbara specjalnie przed jej przyjazdem kupuje pianino (choć później okazuje się, że Anka nie potrafi grać). Drugą guwernantką jest panna Celina Mroczkówna. Dziewczyna jednak nie znosi wsi i w ogóle nie interesuje się swoimi uczniami. Całymi dniami