Tom I „Bogumił i Barbara”
W „Prologu” czytelnik zaznajamia się z krótką historią dwóch rodów: Ostrzeńskich, z których pochodzi Barbara i Niechciców, przodków Bogumiła. Ostrzeńscy prawdopodobnie wywodzą się od Spytka z Melsztyna, zaś Niechcicowie od Bolesława Chrobrego. Kolejne 23 rozdziały to z kolei dzieje bohaterów od momentu narzeczeństwa do czasu wyjazdu z Krępy do Serbinowa. Barbara pochodzi z zubożałej rodziny o tradycjach ziemiańskich, która po powstaniu styczniowym znalazła się w trudnych warunkach materialnych. Rodzina utraciła ziemię i przeniosła się do miasta. Barbara od najmłodszych lat musiała udzielać korepetycji, by wesprzeć matkę. Jednocześnie jednak był to wspaniały czas ożywionego życia towarzyskiego. Dziewczyna najczęściej bywała u swojej starszej siostry Teresy i jej męża Lucjana, a także brata Daniela, który wkrótce żeni się ze swoją narzeczoną Michasią. Barbara zakochuje się bez pamięci w Józefie Toliboskim, który jednak po dwóch latach adorowania dziewczyny (między innymi słynna scena zbierania w jeziorze nenufarów dla Barbary) żeni się z inną (zamożną panną). Barbara przeżywa szok i wyjeżdża do Warszawy, gdzie pracuje jako nauczycielka na pensji dla dziewcząt.