Streszczenie
Akcja filmu Jerzego Antczaka rozpoczyna się w 1914 roku gdy Niemcy wkraczają do Kalińca (u Marii Dąbrowskiej jest to Kalisz) w ramach ofensywy I wojny światowej. Wielu mieszkańców w pośpiechu opuszcza miasto, a wśród nich jest główna bohaterka utworu, Barbara Niechcic, która przypadkiem spotyka dawnego znajomego Szymszela. Żyd oferuje jej pomoc w dotarciu do Borowna, które wywołuje u kobiety falę wspomnień, a narracja filmu podąża za nimi, przenosząc się w przeszłość bohaterki. Widzimy Józefa Tolibowskiego, który przez wiele lat stara się o względy kobiety, aż w końcu zmienia zdanie i poślubia inną. Barbara jednak wciąż żywi do niego uczucie. Podczas jednej z wizyt u znajomych państwa Ładów, nawiązuje kontakt ze starszym od siebie Bogumiłem Niechcicem, dzierżawiącym pobliski majątek. Uważa go za mężczyznę dość chłodnego i mało atrakcyjnego, jednak w kolejnym roku przyjmuje jego oświadczyny. Niechcicowie zaczynają budować rodzinę – Barbara zachodzi w pierwszą ciążę, jednak mały Piotruś umiera gdy kończy cztery lata, co jest powodem poważnej depresji kobiety. Małżeństwo przeprowadza się do majątku w Serbinowie, który Bogumił ochoczo remontuje i doprowadza do jak najlepszych warunków. Tam urodziła się pierwsza córka Niechciców Agnieszka i jej rodzeństwo.
Barbara zabiera dzieci i na jakiś czas wyjeżdża do Kalińca, a w tym samym czasie w Bogumile zakochuje się młoda sąsiadka Wojnarowska, z którą Niechcic wdaje się w krótki romans. Barbara bynajmniej nie czuje się w mieście dobrze, a ponadto jej syn Tomasz sprawiać coraz większe problemy wychowawcze. Kobieta odkrywa także romans męża z kucharką z ich majątku, jednak wybacza Bogumiłowi tę zdradę. Córka Agnieszka wyjeżdża za granicę i wychodzi za mąż za Marcina Śniadowskiego. Tymczasem Niechcicom powodzi się coraz gorzej – w wyniku oszustwa ze strony krewnego tracą majątek. Sąsiad Wojnarowski sprzedaje im swój Pamiętów. Bogumił, strudzony pracą popada w chorobę i umiera, a Barbara wraca do Kalińca, gdzie wkrótce wybucha I wojna światowa.
Porównanie z książką
Dramat filmowy w reżyserii Jerzego Antczaka został zrealizowany w 1975 roku i jest adaptacją powieści Marii Dąbrowskiej o tym samym tytule stworzonej w latach 1931-1934. Prócz wersji kinowej na jej podstawie powstał także serial telewizyjny emitowany dwa lata później. Film Antczaka odniósł spory sukces komercyjny, choć nie uniknął fali krytyki.
Produkcja Nocy i dni była dla realizatorów niemałym wyzwaniem, zarówno w warstwie scenograficznej, plenerowej, jak i fabularnej – wszystko to dla wiernego oddania atmosfery oryginalnego tekstu. Największym zarzutem pod adresem reżysera była niekonsekwencja perspektywy ujęć dziejów rodziny Niechciców. Z jednej strony chciał Antczak ukazać je od początku do końca oczami głównej bohaterki, z drugiej w wielu momentach narracja traci swojego wyrazistego autora i nie do końca wiadomo, czyją interpretację wydarzeń oglądamy. Jerzy Antczak za cel obrał sobie odniesienie świata przedstawionego powieści do wewnętrznych dylematów i rozterek Barbary Niechcic. Oczywistą różnicą między dziełem literackim a filmowym jest pominięcie w filmie licznych wątków pobocznych – nie mogły znaleźć się w ekranizacji ze względu na ograniczony czas trwania utworu na ekranie.
 |
| Jerzy Antczak i Jadwiga Barańska (odwórczyni roli Barbary)/www.wikipedia.org.pl |