Streszczenie
Film Wojciecha Hasa jest opowieścią o Józefie, młodzieńcu, który podróżuje pociągiem prowadzonym przed niewidomego konduktora i dociera do tytułowego Sanatorium pod Klepsydrą. Ośrodkiem kieruje doktor Gotard. W sanatorium przebywa ojciec Józefa, który zmarły został przywrócony do życia i przeniesiony w inny wymiar czasowy. Młody człowiek wyrusza w wędrówkę po labiryncie przeszłości i wspomnień, przypomina sobie lata swojego dzieciństwa i młodzieńczych marzeń. We wspominkach pojawiają się sklep ojca i miasteczko, w którym mieszkali. Bohater wpada w tzw. pętlę czasową – okazuje się, że nie można wskrzesić żydowskiego miasteczka, w którym wychował się Józef, ponieważ zostało ono doszczętnie zniszczone przez Holocaust. W końcowej scenie filmu Józef w przebraniu konduktora błądzi między starymi meblami docierając na cmentarz i finalnie schodzi do grobu.
Porównanie z książką
W filmie Hasa z 1973 roku mamy do czynienia z dość swobodną adaptacją prozaicznego utworu Brunona Schulza, a konkretnie na opowiadaniu o tym samym tytule, wydanym w 1936 roku. Jest to opowieść o charakterze surrealistycznym, przedstawiająca historię o młodzieńcu przybywającym do sanatorium, zawieszonego w czasie i przestrzeni. Reżyser w swojej realizacji dokonuje afirmacji środowiska żydowskiego upokorzonego zagładą – niewygodna dla władz komunistycznych wymowa filmu była powodem wielokrotnego odwlekania jego premiery.
Film Wojciecha Hasa spotkał się z bardzo ostrą krytyką – zarzuty dotyczyły m.in. estetycznej konwencji przyjętej przez Schulza (opowiadanie miało wymiar kosmiczny). Has miał rażąco uprosić filozoficzną warstwę opowiadania, co powodowało wśród odbiorców znaczący niedosyt interpretacyjny. Wielu krytyków broniło jednak reżysera popierając jego linię obrony – Has chciał bowiem stworzyć film oddający eschatologiczny klimat prozy Schulza, a punktem wyjścia miało być Sanatorium pod Klepsydrą. Daleki był od zamiaru wiernej adaptacji tekstu.
 |
| Plakat autorstwa Tomasza Wójcika/www.wikipedia.org.pl |