Noce i dnie – opracowanie (geneza, czas i miejsce akcji, interpretacja)

Geneza

„Noce i dnie” to czterotomowa (a sześcioczęściowa) powieść Marii Dąbrowskiej, która ukazywała się w latach 1931 – 1934. Genezę utworu komentowała sama pisarka w artykułach „Jak powstały „Noce i dnie” i „Kilka myśli o „Nocach i dniach”. Wiadomo, że pisarka wzorowała postaci powieści na wątkach autobiograficznych: prototypami Bogumiła i Barbary byli rodzice pisarki, a Agnieszki ona sama. Jednocześnie na ukształtowanie się ostatecznej wersji powieści miał wpływ romans pisarki z właścicielem pensjonatu w Jaworzu, Jerzym Czopem.

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu toczy się pomiędzy powstaniem styczniowym (1863) a wybuchem I wojny światowej (1914), obejmuje więc dzieje kilku pokoleń szlacheckiego rodu. Partie dotyczące powstania pojawiają się jednak we wspomnieniach bohaterów, natomiast właściwe wydarzenia rozpoczynają się w latach 80. XIX wieku. Główne miejsca akcji to natomiast Krępa, Serbinów (odpowiednik rodzinnego Russowa pod Kaliszem), Borek, Pamiętów, Kaliniec (wzorowany na Kaliszu), Lozanna, Bruksela i Londyn.

Interpretacja

„Noce i dnie” to wielka wielowątkowa epicka powieść, którą można interpretować na wielu różnych poziomach. Niewątpliwie jest to arcydzieło realizmu psychologicznego Dwudziestolecia, w którym autorce udało się mistrzowsko połączyć subtelne obserwacje psychologiczne, akcenty filozoficzne i analizy socjologiczno-historyczne.

Saga rodzinna

Przede wszystkim jest to powieść-rzeka (saga rodzinna), która prezentuje skomplikowane dzieje ziemiańskiego rodu na tle istotnych wydarzeń historycznych. Dąbrowska pokazuje stopniową deklasację polskiej szlachty, która w skutek popowstaniowych represji lub zwyczajnej nieudolności traci majątki i przenosi się do miasta lub dzierżawi ziemię należąca do arystokracji. To właśnie ta formacja daje początek polskiej inteligencji. Autorka przedstawia historię zwyczajnych rodów Ostrzeńskich i Niechciców, pokazując ich codzienne troski i radości. Tworzy zatem sugestywny portret zbiorowości, a jednocześnie pokazuje ważne wydarzenia historyczne i polityczne z punktu widzenia przeciętnych, szarych ludzi.

Problematyka filozoficzno-etyczna

Niezwykle ważną płaszczyzną powieści jest jej sens ideowy i filozoficzny. Szczególny wpływ na światopogląd autorki miała twórczość Josepha Conrada i Edwarda Abramowskiego, które znajdują odzwierciedlenie w utworze. Chodzi tu przede wszystkim o dwie przeciwstawne postawy reprezentowane przez parę bohaterów: Bogumiła i Barbarę. Autorka darzy Bogumiła wyraźną sympatią, co manifestuje się w sposobie prezentacji tej postaci. O bohaterze mówi bowiem zawsze „Bogumił”, w przeciwieństwie do Barbary, która najczęściej jest nazywana  „panią Barbarą”.

Bogumił to wcielenie postawy skierowanej ku światu, niejako afirmującej go we wszystkich przejawach. Postawa ta ujawnia się w jego ukochaniu przyrody, innych ludzi, empatii, a przede wszystkim w filozofii pracy. Praca nie jest tu zwykłą aktywnością, ale ma sens etyczny, jest formą nawiązywania kontaktu ze światem, a także uszlachetnia człowieka. Barbara reprezentuje z kolei postawę indywidualizmu i introspekcji. Jej aktywność jest skierowana na autoanalizę. Właściwie mamy tu do czynienia z biernością i sceptycyzmem wobec świata i innych. Jednocześnie „Noce i dnie” to powieść na temat najważniejszych egzystencjalnych problemów: przemijania, śmierci i miłości.

Problematyka psychologiczna

Równie ważną warstwą znaczeniową „Nocy i dni” jest wymiar psychologiczny. Mamy tu do czynienia z mistrzowską analizą psychiki kobiecej owładniętej przez kompleks nieszczęśliwego uczucia. Podobnie jak Róża Żabczyńska w „Cudzoziemce” Kuncewiczowej, tak Barbara Niechcic w powieści Dąbrowskiej całe życie spędza w cieniu zranionej kobiecej dumy. Józef Toliboski, największa miłość bohaterki, pozostaje dla niej postacią idealną, o której marzy przez „wszystkie noce i dnie”. Kompleks ów zostanie rozwiązany dopiero u schyłku życia bohaterki, kiedy paradoksalnie pozbawiona domu i majątku odnajdzie upragniony spokój. Jednocześnie to właśnie Barbara jest swoistym katalizatorem najważniejszych pytań powieści. Jej głębokie rozmyślania stanowią ogólną refleksję nad sensem ludzkiego losu.

Polecamy również:

  • Jerzy Antczak, Noce i dnie – streszczenie, porównanie z książką

    Akcja filmu Jerzego Antczaka rozpoczyna się w 1914 roku gdy Niemcy wkraczają do Kalińca (u Marii Dąbrowskiej jest to Kalisz) w ramach ofensywy I wojny światowej. Wielu mieszkańców w pośpiechu opuszcza miasto, a wśród nich jest główna bohaterka utworu, Barbara Niechcic, która przypadkiem... Więcej »

  • Noce i dnie – plan wydarzeń

    1. Życie towarzyskie Barbary Ostrzeńskiej w Kalińcu2. Miłość dziewczyny do Józefa Toliboskiego3. Ślub Daniela i Michaliny Więcej »

  • Noce i dnie – bohaterowie

    Bogumił Adrian Niechcic – pochodził z zubożałego rodu szlacheckiego, jako młody chłopak brał udział w postaniu styczniowym, jego ojciec został zesłany na Sybir, a on wychowywał się u rodziny w Warszawie, od której uciekł. Służył w wojsku rosyjskim, ale po kłótni z majorem musiał wyemigrować, był... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 1 + 2 =
Ostatnio komentowane
Niga
• 2025-02-17 12:10:09
Fajnie, dziękuję
• 2025-02-13 21:09:19
nie wiem po co takie łatwe działanie
• 2025-02-04 15:03:23
W planie wydarzeń punkt 1 i 2 powinny być zamienione miejscami.
• 2025-01-29 19:30:27
Jest tu zawarte wiele niezbędnych oraz interesujących informacji o twórcy i artyście jakim...
• 2025-01-26 10:13:01