Geneza
„Noce i dnie” to czterotomowa (a sześcioczęściowa) powieść Marii Dąbrowskiej, która ukazywała się w latach 1931 – 1934. Genezę utworu komentowała sama pisarka w artykułach „Jak powstały „Noce i dnie” i „Kilka myśli o „Nocach i dniach”. Wiadomo, że pisarka wzorowała postaci powieści na wątkach autobiograficznych: prototypami Bogumiła i Barbary byli rodzice pisarki, a Agnieszki ona sama. Jednocześnie na ukształtowanie się ostatecznej wersji powieści miał wpływ romans pisarki z właścicielem pensjonatu w Jaworzu, Jerzym Czopem.
Czas i miejsce akcji
Akcja utworu toczy się pomiędzy powstaniem styczniowym (1863) a wybuchem I wojny światowej (1914), obejmuje więc dzieje kilku pokoleń szlacheckiego rodu. Partie dotyczące powstania pojawiają się jednak we wspomnieniach bohaterów, natomiast właściwe wydarzenia rozpoczynają się w latach 80. XIX wieku. Główne miejsca akcji to natomiast Krępa, Serbinów (odpowiednik rodzinnego Russowa pod Kaliszem), Borek, Pamiętów, Kaliniec (wzorowany na Kaliszu), Lozanna, Bruksela i Londyn.
Interpretacja
„Noce i dnie” to wielka wielowątkowa epicka powieść, którą można interpretować na wielu różnych poziomach. Niewątpliwie jest to arcydzieło realizmu