Czesław Miłosz (1911-2004) – jeden z największych polskich poetów w historii, prozaik, eseista, tłumacz, historyk literatury. Pochodził z litewskiej rodziny szlacheckiej, dorastał nad rzeką Nieważą, w majątku rodzinnym w Szetejniach.
 |
| Czesław Miłosz - Miami Bookfair International (1986)/ fot. MDCarchives |
Przeżycia i doświadczenia z dzieciństwa miały ogromny wpływ na całą twórczość Miłosza. Często wracał do okresu spokojnego życia w zakątku dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Już przed wojną dał się poznać jako obiecujący twórca – razem z innymi poetami współtworzył wileńską grupę „Żagary”. Wówczas w jego poezji dominowały nastroje katastroficzne.
Miłosz debiutował w 1933 roku „Poematem o czasie zastygłym”. Przed wojną udało mu się wydać jeszcze jeden tomik zatytułowany „Trzy zimy” (1936 r.).
W czasie wojny pracował jako woźny w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, a po 1945 r. jako przedstawiciel PRL w ambasadach polskich w Stanach Zjednoczonych i we Francji. W tym czasie jego światopogląd ewoluował (zwłaszcza pod wpływem bezpośredniego doświadczenia komunizmu w Polsce) na tyle, że w 1951 roku zwrócił się z prośbą do rządu francuskiego o udzielenie mu azylu politycznego. Schronił się w Maisons-Laffitte pod Paryżem, gdzie działał polski Instytut Literacki pod kierownictwem Jerzego Giedroycia. W kraju władze komunistyczne uznały go za zdrajcę i wprowadziły zapis cenzorski na jego książki. Żadne dzieło Miłosza aż do roku 1980 nie mogło być oficjalnie wydane, nie wolno było nawet wspominać jego nazwiska w prasie.
Nie można też powiedzieć, że poeta został życzliwie przyjęty przez polską emigrację. Zarzucano Jerzemu Giedroyciowi, że chroni komunistę. Z biegiem lat to nastawienie się zmieniało. Aż do roku 1980 Miłosz wydawał praktycznie wszystkie swoje dzieła w paryskiej „Kulturze” Giedroycia. Stopniowo zaczął nawiązywać kontakt z amerykańskimi uniwersytetami i w końcu rozpoczął wykłady z literatur słowiańskich w Berkley i na Harvardzie. Zajmował się nie tylko własną twórczością, ale również wielokrotnie przekładał innych poetów oraz fragmenty Biblii.
Stosunek władz komunistycznych do Miłosza zmienił się po tym, jak przyznano poecie literacką Nagrodę Nobla w 1980 r. Zezwolono wówczas na wydanie jego dzieł, chociaż poddano je częściowej cenzurze. Poeta wrócił do Polski dopiero w 1993 roku i zamieszkał w Krakowie.
Czesław Miłosz zmarł w roku 2004 i został pochowany na krakowskiej Skałce – Panteonie wielkich Polaków – obok, między innymi, Adama Asnyka, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego.
Czesław Miłosz - twórczość
Twórczość Czesława Miłosza jest bogata pod względem form i tematów. Artysta zasłynął przede wszystkim jako poeta, ale w jego dorobku ważne miejsce zajmują także powieści, eseje, dzieła krytyczno-literackie i przekłady z języków obcych.
Tematyka utworów Miłosza koncertuje się wokół zagadnień moralnych. Poeta stara się określić kondycję współczesnego człowieka, jego stosunek do historii, tradycji, kultury. Z poezji noblisty płynie przesłanie o moralnej odpowiedzialności jednostki za kształt epoki. Dostrzegając we współczesnym świecie upadek wartości, relatywizm pojęć, sprofanowanie strefy sacrum. Miłosz nawołuje do ocalania człowieczeństwa. Sprzeciwia się totalitarnemu zniewoleniu jednostek, fanatyzmowi i nietolerancji.
We wczesnej fazie twórczości (jeszcze w okresie dwudziestolecia międzywojennego) poezja Miłosza bliska była katastroficznym nastrojom. Wydane wówczas tomy („Poemat o czasie zastygłym” i „Trzy zimy”) zawierają utwory o charakterze wizyjnym, zapowiadające nadciągającą zagładę. Dominuje metaforyka ognia, popiołów, częstym zabiegiem jest kontrast między arkadią a