Esej „Zniewolony umysł” powstał w roku 1951 i był publikowany we fragmentach na łamach paryskiej „Kultury”. W 1953 r. wyszedł w formie książkowej. Jego publikacja rozsławiła nazwisko autora na całym świecie. W Polsce władza i sprzyjający jej krytycy ocenili dzieło ostro, nazywając Miłosza „wrogiem ojczyzny”.
Utwór powstał pod wpływem obserwacji powojennej rzeczywistości w kraju, a także osobistych doświadczeń autora. Miłosz określił „Zniewolony umysł” mianem prozatorskiej wersji „Traktatu moralnego”. Poeta pisał go przebywając na emigracji we Francji. Wówczas zerwał ostatecznie swoje związki z polskim rządem i zrezygnował z pracy w ambasadzie.
„Zniewolony umysł” na przykładzie rożnych twórców (ukrytych pod pseudonimami) analizuje sytuację intelektualisty, który podjął współpracę z władzą totalitarną. Autor pragnął ująć także relacje, jakie miały miejsce w polskim społeczeństwie po II wojnie światowej.
We wstępie zaznacza, że jego celem była odpowiedź na pytanie: dlaczego wielu intelektualistów uległo doktrynie marksistowskiej, jakie procesy musiały zajść w ich psychice, że dali się skusić tej ideologii. W odpowiedzi wskazuje na wielorakie przyczyny, m.in.: zewnętrzne okoliczności