Ken Kesey - pisarz amerykański związany z ruchem hippisowskim i kontestatorskim drugiej połowy XX wieku.
Ken Kesey - biografia
Urodził się w 1935 roku w amerykańskim stanie Kolorado. Niedługo potem rodzina pisarza przeniosła się do Oregonu, gdzie Kesey mieszkał przez całe swoje życie. Studiował teatroznawstwo na University of Oregon oraz kreatywne pisanie na Uniwersytecie Stanforda. To tam nawiązał liczne znajomości z literatami i artystami, który miały znaczący wpływ na przebieg jego dalszego życia i kariery pisarskiej. W tym samym czasie wziął udział w eksperymentalnym programie naukowym, w czasie którego przyjmował środki halucynogenne, żeby informować o ich skutkach. Był także wykorzystywany bez swojej wiedzy przez CIA w programie MKULTRA, badającego wpływ LSD na ludzki umysł. Te doświadczenia zainspirowały go do napisania swojej pierwszej i najgłośniejszej powieści Lot nad kukułczym gniazdem. Opublikowany w 1962 roku utwór stał się literacką sensacją i przyniósł autorowi wielki sukces komercyjny. Niespodziewany rozgłos debiutu zachęcił Keseya do regularnego pisania. Dwa lata później ukazała się jego druga powieść "Czasami wielka chętka", również ciepło przyjęta przez czytelników i krytykę.
Działalność w ruchu kontestatorskim
Po sukcesie drugiej książki Kesey porzucił tradycyjną karierę literacką i zwrócił się ku kontrkulturze. Urządzał liczne happeningi wraz z dawnymi kolegami ze Stanfordu, próbując uczynić z codziennego życia sztukę. W 1964 roku pisarz i jego przyjaciele wyruszyli w słynną podróż po Stanach Zjednoczonych, przyjęli nazwę Merry Pranksters („Weseli dowcipnisie”). Jeździli kolorowym autobusem szkolnym, promując idee wolności, poszukiwań duchowych i eksperymentów z LSD. Rok później Kesey został aresztowany na pięć miesięcy, między innymi za posiadanie marihuany. Po tym wydarzeniu powrócił do Oregonu, gdzie zaczął prowadzić bardziej samotniczy tryb życia, skupiając się na prowadzeniu farmy wraz z rodziną. Podjął się wykładania na University of Oregon, razem ze studentami stworzył eksperymentalną powieść pod tytułem Caverns, w której pisaniu brało udział kilkanaście osób. W kolejnych latach jego kariera literacka zwolniła, choć nadal był uważany za ikonę kontrkultury. Publikował swoje eseje opowiadania i wspomnienia w kilku czasopismach i magazynach poświęconych popkulturze. Na początku lat dziewięćdziesiątych opublikował kolejną samodzielną powieść pod tytułem Pieśń żeglarzy. Utwór spotkał się jednak z chłodnym przyjęciem, co skłoniło autora do ponownego zwrócenia się ku działalności performerskiej. Żadna z jego późniejszych prac nie dorównała sukcesowi wczesnych powieści. Jego życie i twórczość były jednak inspiracją dla licznych ruchów społecznych i artystycznych. Ken Kesey zmarł w 2001 roku w rodzinnym Oregonie.
Charakterystyka twórczości Kena Keseya
Twórczość Keseya zawiera głęboką refleksję nad losem jednostki w zderzeniu z mechanizmami społecznymi. Pisarz próbował zbadać, jak społeczeństwo ogranicza wolność każdego z nas. Bohaterowie jego utworów poszukują wolności i eksplorują granicę ludzkiej świadomości. Jednocześnie są to ludzie próbujący wybierać pomiędzy indywidualizmem a komfortem, jakie daje życie podporządkowane wspólnocie. Autor często oddaje w swych powieściach głos outsiderom – ludziom wykluczonym lub zmarginalizowanym przez społeczeństwo. Twórczość Keseya obfituje w liczne symbole, które podkreślają motyw wolności, buntu i duchowego przebudzenia. Zawiera także liczne elementy groteskowe, co wprowadza do świata przedstawionego humor, ale także wzmacnia wrażenie absurdalności ukazanej w powieściach rzeczywistości.
Najważniejsze dzieła
Najsłynniejszą powieścią Keseya jest Lot nad kukułczym gniazdem. Akcja utworu rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym, który stanowi metaforę społeczeństwa. Narrator utworu przedstawia szpital jako miejsce rządzone przez konformizm i uległość wobec bezdusznych zasad. Pacjent, który ma odwagę przeciwstawić się niezrozumiałym zasadom i niesprawiedliwości, zostaje ukarany. Konflikt między zbuntowanym pacjentem a bezduszną siostrą oddziałową jest w powieści ukazany jako alegoria walki jednostki z opresyjnym systemem. Powieść pokazuje, jak trudne może być przeciwstawienie się autorytarnej władzy i wprowadzonej przez nią kontroli. Poświęcenie głównego bohatera staje się jednak inspiracją dla innych do sprzeciwu wobec opresji i poszukiwania wolności. Lot nad kukułczym gniazdem został w 1975 roku zekranizowany, film otrzymał pięć Oscarów, co znacząco przyczyniło się do wzrostu popularności Keseya. Inną ważną powieścią autora jest Czasami wielka chętka – epicka saga rodzinna, opowiadająca o rodzinie drwali i ich konflikcie z lokalną społecznością. Kesey poruszył w niej problem konfliktu pomiędzy indywidualizmem a wspólnotowością. Każdy z bohaterów przedstawiony jest w sposób wielowymiarowy. Powieść, choć mniej znana niż Lot nad kukułczym gniazdem, uważana jest przez krytyków za jedno z ważnych dzieł w literaturze amerykańskiej II połowy XX wieku.