Sławomir Mrożek - biografia i twórczość

Sławomir Mrożek – prozaik, dramatopisarz, rysownik, satyryk.

Urodzony 29 czerwca 1930 roku w Borzęcinie. Od wczesnych lat życia związany z Krakowem – absolwent I LO im. Bartłomieja Nowodworskiego, student Politechniki Krakowskiej i Akademii Sztuk Pięknych (nie ukończył studiów).

Debiutuje w 1950 roku jako rysownik satyryczny („Przekrój”, „Szpilki”) i dziennikarz (reportaż „Młode miasto” w „Przekroju”). W latach 1950-54 współpracuje z redakcją „Dziennika Polskiego”. Prowadzi też humorystyczną rubrykę pt.: „Postępowiec” („Od A do Z”, „Życie Literackie”), w której wyśmiewa absurdy rzeczywistości czasów PRL-u.

Za właściwy debiut prozatorski Mrożka uznaje się – wydane w 1953 roku – dwa zbiory opowiadań: „Półpancerze praktyczne” i „Opowiadania z Trzmielowej Góry”. Kolejne tomy opowiadań, równie ważne w karierze literackiej Mrożka, to „Słoń” (1957) i „Wesele w Atomicach” (1959). Za przełomowy uważa się jednak moment ukazania się pierwszych dwóch dramatów pisarza – „Policji” (1958) oraz „Tanga” (1964). W 1962 r. młody dramaturg staje się pierwszym laureatem Nagrody Fundacji im. Kościelskich.

W 1963 roku pisarz wraz z rodziną wyjeżdża za granicę (Włochy, od 1968 roku – Francja). Na emigracji powstaje „Tango” – dramat, który przyniesie Mrożkowi międzynarodową sławę. Od roku 1963 aż do 1996 r. autor „Wesela w Atomicach” pozostaje na emigracji. Mieszka kolejno: w Stanach Zjednoczonych, we Włoszech, Francji, w Niemczech i Meksyku. Tam powstaje większość z jego najważniejszych dzieł: „Rzeźnia” (1973), „Emigranci” (1974), „Polowanie na lisa” (1977), „Vatzlav” (1982), „Miłość na Krymie” (1993). Oprócz dramatów Mrożek publikuje zbiory opowiadań („Śpiąca królewna”) i felietonów („Małe listy”), pisze też scenariusze filmowe („Wyspa róż”, „Amor”, „Powrót”).

Wielokrotnie zwraca uwagę opinii publicznej na wydarzenia rozgrywające się w PRL (1968 – protest przeciw inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację, 1981 – protest przeciw wprowadzeniu stanu wojennego). W 1996 roku Mrożek decyduje się na powrót do ojczyzny. Sześć lat później doznaje ciężkiego udaru mózgu, w efekcie – zaburzeń funkcji językowych. Skutki urazu udaje się zmniejszyć dzięki trzyletniej terapii. W 2006 roku ukazuje się autobiografia Mrożka pt.: „Baltazar”.

W 2008 roku pisarz decyduje się na wyjazd z Polski i zamieszkanie na stałe we Włoszech (Nicea).

Sławomir Mrożek - twórczość

Sławomir Mrożek jest autorem licznych opowiadań (zbiory:  „Opowiadania z Trzmielowej Góry”, „Półpancerze praktyczne”, „Słoń”, „Wesele w Atomicach”, „Deszcz”, Dwa listy i inne opowiadania”, „Opowiadania, „Donosy”, „Śpiąca Królewna”, „Woda”, Ostatni husarz”, „Zeszyt”),

dramatów (m.in. „Policja”, „Męczeństwo Piotra Oheya”, „Indyk”, „Na pełnym morzu”, „Karol”, „Strip-tease”, „Kynolog w rozterce” „Tango”, „Emigranci”, „Ambasador”, „Miłość na Krymie”),

a także powieści („Maleńkie lato”, „Ucieczka na południe”), felietonów (zbiory: „Małe listy”, „Dziennik powrotu”), scenariuszy filmowych („Wyspa róż”, „Amor”, „Powrót”).

Twórczość Mrożka charakteryzuje się ironiczno-parodystycznym sposobem ukazywania rzeczywistości. Pisarz ośmiesza skonwencjonalizowane sposoby zachowania, ludzkie postępowanie wynikające z przyzwyczajenia, „bo tak się utarło”. Brak refleksji nad tym, co właściwe i wartościowe, prowadzi do bezsensownego powtarzania pustych form.

Mrożek zyskał sławę doskonałego obserwatora i prześmiewcy stereotypów. W groteskowy sposób ukazywał paradoksy życia codziennego, rutynę zachowań podporządkowanych propagandzie politycznej i powszechne posługiwanie się frazesami.

Autor „Tanga” tworzy fikcyjne światy, stanowiące parodię rzeczywistości, którą starały się wykreować prawomyślne media (oficjalna prasa, radio, telewizja, przemówienia, wystąpienia propagandowe).

Początkowo utwory Mrożka piętnowały przede wszystkim absurdy wynikające z przymusu politycznego (uniformizacja, biurokratyzacja, propaganda). Z czasem pisarz coraz więcej uwagi poświęca charakterystyce samego człowieka. Mrożek w ludzkiej naturze liczne słabości i sprzeczności, które wyolbrzymia do granic groteski. Okazuje się, że wszyscy grają jakieś role, naśladują przyjęte wzorce, stają się nieprawdziwi.

W „Słoniu” pisarz ukazuje karierowicza, człowieka niekompetentnego, zdolnego zrobić wszystko, by się wybić i być „kimś”. W tym samym opowiadaniu pisarz piętnuje polską prowizorkę i niedbalstwo. „Szuler” zawiera z kolei krytykę bierności wobec zła. W „Weselu w Atomicach” Mrożek w groteskowy sposób ukazał wkroczenie zaawansowanej techniki do polskiej wsi, mentalnie wciąż tkwiącej w XIX wieku.

Sławomir Mrożek/ fot. Michał Kobyliński (2006)