Biografia
To historyk, krytyk literacki oraz profesor nauk humanistycznych. Maria Janion urodziła się 24 grudnia 1926 roku w Mońkach na Podlasiu. Pochodzi z rodziny urzędników. Do zakończenia II wojny światowej mieszkała w Wilnie, gdzie pobierała pierwsze nauki. W okresie okupacji niemieckiej kontynuowała edukację oraz uczestniczyła w Tajnych Kompletach. Jako łącznika pracowała w, działającym przy Armii Krajowej, Związku Harcerstwa Polskiego. Potem jako repatriantka zamieszkała w Bydgoszczy. Maturę zdała w Toruniu w 1945 roku, a następnie rozpoczęła w Łodzi studia polonistyczne. Wówczas również zaczęła publikować pierwsze teksty krytyczne i recenzje. Od roku 1948 pracowała w Instytucie Badań Literackich PAN – pozostała tam aż do swojej emerytury, czyli roku 1996. Przez chwilę była również członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z której została wydalona w 1979 roku. Od 1949 na stałe mieszka w Warszawie.
W latach 50. Janion ukończyła studia magisterskie na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w kolejnych latach była zatrudniona jako asystentka. W międzyczasie zdobywała kolejne stopnie naukowe, a w 1957 roku rozpoczęła pracę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku. Najwyższy stopień naukowy (profesora zwyczajnego) uzyskała w 1973 roku.
W latach 70. I 8. Maria Janion w dalszym ciągu pracowała jako wykładowca i prowadziła bogatą pracę naukową. Była również zaangażowana w działalność opozycji i to odbijało się w publikowanych przez nią tekstach o charakterze ideologicznym. W 1980 roku oficjalnie popierała strajki robotnicze, a w 1981 miała swoje wystąpienie podczas Kongresu Kultury Polskiej – obrady Kongresu zostały przerwane przez wprowadzenie stanu wojennego. Była orędowniczką rzetelnej pracy intelektualnej i nawoływała by na jej rzecz porzucić narodowy zryw emocjonalny. W kolejnych latach wciąż prowadziła aktywna działalność w szkolnictwie wyższym i instytucjach badawczych.
Od roku 1989 była członkinią Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, a od 1991 PEN-clubu. W 1994 roku Uniwersytet Gdański odznaczył Marię Janion doktoratem Honoris Causa. W latach 1997-2004 zasiadała w jury Literackiej Nagrody Nike, a nawet przez chwilę mu przewodniczyła.
Twórczość
Maria Janion jest autorka ogromnej ilości studiów literackich szkiców, haseł i artykułów, które stworzyła w ramach swojej intensywnej pracy badawczej. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na historii literatury polskiej i obcej na przestrzeni ostatnich dwustu lat. W swoich badaniach nie pomija również historii idei, stylów artystycznych czy przemian wyobraźni oraz form estetycznych. Centralne miejsce tych badań zajmuje epoka romantyzmu, jako okres umożliwiający wprowadzenie całkiem nowego, świeżego spojrzenia historię i naturę ludzką. Dla Marii Janion była to epoka wyjątkowo intensywnej rewolucji wyobraźni. Warto podkreślić prace badaczki dotyczące pisarzy zagranicznych np. Jeana Jacques’a Rousseau, Chateaubrianda czy Gustava Flauberta. Najważniejsze pozycje w historycznoliterackim dorobku Marii Janion to:
Lucjan Siemieński, poeta romantyczny, 1955
Zygmunt Krasiński, debiut i dojrzałość, 1962
Romantyzm. Studia o ideach i stylu, 1969
Romantyzm, rewolucja, marksizm. Colloquia gdańskie, 1972
Humanistyka: Poznanie i terapia, Warszawa 1974
Gorączka romantyczna, Warszawa 1975
Odnawianie znaczeń, 1980
Czas formy otwartej, 1984
Życie pośmiertne Konrada Wallenroda, 1990
Kobiety i duch inności, Sic!, 1996
Płacz generała. Eseje o wojnie, 1998
Purpurowy płaszcz Mickiewicza. Studium z historii poezji i mentalności, 2001
Prace wybrane, t. 1-5, pod red. Małgorzaty Czermińskiej, 2000-2002:
- t. 1 Gorączka romantyczna, 2000;
- t. 2 Tragizm, historia, prywatność, 2000;
- t. 3 Zło i fantazmaty, 2001;
- t. 4 Romantyzm i jego media, 2001;
- t. 5 Biografie romantyczne, 2002.