 |
| Stanisław Barańczak/ fot. M. Kubik (1995) |
Stanisław Barańczak urodził się w 1946 roku w Poznaniu, w rodzinie inteligenckiej. Jego siostrą jest Małgorzata Musierowicz, popularna powieściopisarka młodzieżowa. Poeta studiował filologię polską na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Należał do poznańskiej literackiej grupy „Próby”, a także współpracował z redakcją czasopisma „Nurt”.
Jako poeta zadebiutował na łamach „Odry” w 1956 roku. W 1968 roku ożenił się z Anną Bryłką. W 1973 roku obronił rozprawę doktorską na temat poezji Mirona Białoszewskiego. Barańczak był jednym z założycieli KOR-u (Komitetu Obrony Robotników), asygnował „list 59” protestujący przeciwko poprawkom do konstytucji PRL, a także redagował „Zapis”, jedno z najważniejszych czasopism II obiegu wydawniczego. Sprawy te negatywnie zaważyły na karierze naukowej poety. W 1977 roku został zwolniony z uczelni, a jego dzieła objęto zakazem druku.
W 1980 roku Barańczak zaangażował się w działalność „Solidarności”. Udało mu się odzyskać utracone stanowisko, jednak wkrótce wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie otrzymał posadę wykładowcy literatury polskiej na Uniwersytecie Harvarda. Redagował „Zeszyty Literackie” wydawane w Paryżu, a także był redaktorem naczelnym „The Polish Review”.
Barańczak jest laureatem licznych nagród, między innymi Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał także doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mieszka w Stanach Zjednoczonych.
Stanisław Barańczak - charakterystyka twórczości
Stanisław Barańczak to jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, eseista, literaturoznawca, wykładowca, krytyk literacki i tłumacz. Jego pierwszy tom poetycki, „Korekta twarzy”, ukazał się w 1968 roku. Stanowił on jeden z najważniejszych głosów pokolenia Nowej Fali.
W swojej pierwszej książce poetyckiej, podobnie jak w kolejnych tomach („Jednym tchem” 1970, „Dziennik poranny” 1972) Barańczak wyraźnie nawiązywał do nurtu lingwistycznego, któremu patronowali Miron Białoszewski i Tymoteusz Karpowicz. Różnorodne operacje na języku miały tu na celu demaskację kłamstw propagandy komunistycznej. Głównymi zabiegami poetyckimi stały się więc parodia nowomowy i polisemia (wieloznaczność), osiągana dzięki stosowaniu przerzutni i łamaniu naturalnej składni zdania.
Barańczak napisał również ważną książkę, będącą swoistym nowofalowym manifestem pt.: „Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych” (1971).
Jak wskazuje Stanisław Burkot, począwszy od tomu „Ja wiem, że to niesłuszne”, który ukazał się w Paryżu w 1977 roku, nastąpiło u Barańczaka odejście od wieloznaczności i swoisty powrót do klasycznej wersyfikacji. Kwestie społeczno-polityczne ustąpiły miejsca zagadnieniom egzystencjalnym. Poeta przedstawiał ludzki los na tle współczesnych zmian cywilizacyjnych, interesowały go codzienność i otoczenie człowieka (zwłaszcza szare i smutne krajobrazy komunistyczne), przestrzeń, w której stara się żyć i marzyć, ale także metafizyka. Tematykę tę możemy znaleźć w tomach: „Sztuczne oddychanie” (Londyn 1978), „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu” (Paryż 1981), „Atlantyda i inne wiersze” (Londyn 1986), „Widokówka z tego świata i inne rymy z lat 1986-1988”.
Ostatnią dotychczas wydaną książką poetycką Barańczaka była „Chirurgiczna precyzja” z 1998 roku.
Jest on także autorem szkiców i rozpraw teoretycznoliterackich, antropologicznych oraz diagnozujących główne nurty i tendencje w literaturze współczesnej: „Ironia i harmonia. Szkice o najnowszej literaturze polskiej”, „Język poetycki Mirona Białoszewskiego”, „Knebel i słowo. O literaturze krajowej w latach siedemdziesiątych”, „Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazje w masowej kulturze literackiej PRL”, „Przed i po. Szkice o poezji krajowej przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych”.
Ważną część twórczości Barańczaka stanowią także prace translatorskie, np. antologia angielskiej poezji metafizycznej czy „Podróż zimowa” – tłumaczenie pieśni Franciszka Schuberta.