Parodia - definicja, cechy, przykłady

Parodia to rodzaj stylizacji polegającej na imitowaniu przez dane dzieło literackie stylu lub tematyki innego tekstu bądź też określonej konwencji gatunkowej, które wywołuje efekt komiczny.

Parodia jest zjawiskiem literackim o bardzo długiej tradycji, sięgającej czasów starożytnych. Dziełem inicjującym tę formę była „Gigantomachia” z V w. p. n. e. autorstwa Hipponaksa z Efezu i Hegemona z Tazos. Słynni parodyści w dziejach literatury to Francois Rabelais, Miguel de Cervantes czy Wolter. W literaturze polskiej najbardziej rozpoznawalna parodia to oświeceniowa Monachomachia” Ignacego Krasickiego.

Parodia stała się również jedną z ważniejszych cech literatury współczesnej, przede wszystkim postmodernistycznej. Należy jednak pamiętać, że o ile tradycyjnie parodia pełniła funkcję satyryczną (ośmieszała określony wzorzec w celu podjęcia z nim polemiki), o tyle parodia postmodernistyczna nie dyskutuje z naśladowanym prototypem, a jedynie go przywołuje i gra jego konwencjami – jest zatem bardzo bliska formie pastiszu. Dzieje się tak dlatego, że postmodernizm nie zakłada żadnej stałej prawdy o rzeczywistości czy sztuce, wszystkie konwencje istnieją w nim na zasadzie równoprawnej.

Można zatem powiedzieć, że postmodernistyczna parodia jest wyrazem kryzysu czy poczucia wyczerpania się sztuki. W tym sensie na granicy ponowoczesności znajdują się takie dzieła wykorzystujące żywioł parodii jak: „Czarodziejska góra” Tomasza Manna, „Ulisses” Joyce’a czy powieściopisarstwo i dzienniki Witolda Gombrowicza. Parodia jest przejawem intertekstualności dzieła postmodernistycznego, czyli jego osadzenia w nieskończonym zbiorze kontekstów literackich i pozaliterackich.

Bardzo często obiektem gry parodystyczno-pastiszowej staje się dla autora jego własna twórczość. Stąd częstą metaforą postmodernizmu jest kanibalizm (tekst niejako „zjada sam siebie”) lub recykling (tekst przetwarza i „odzyskuje” różne elementy z rupieciarni kultury).

Przykłady postmodernistycznych parodii to: „Imię róży” Umberto Eco (parodia powieści detektywistycznej, prozy filozoficznej, literatury średniowiecznej itp.), „Sto lat samotności” Gabriela Marqueza (parodia mitologii iberoamerykańskiej), „Rzeźnia numer 5” Kurta Vonneguta (parodia literatury science-fiction), „Zawsze fragment. Recykling” Tadeusza Różewicza (parodia własnej twórczości i kultury masowej), prozę Manueli Gretkowskiej, Andrzeja Stasiuka, Jerzego Pilcha czy „Fabulanta” Anny Burzyńskiej – parodię powieści postmodernistycznej.

Polecamy również:

  • Intertekstualność - definicja, cechy, przykłady

    Intertekstualność to, według Ryszarda Nycza, jeden z najważniejszych wyróżników literatury postmodernistycznej. Najogólniej można określić to zjawisko jako taki sposób ukształtowania dzieła, dzięki któremu wchodzi ono w różnorodne związki z innymi tekstami nie tylko... Więcej »

  • Ludyczność - definicja, cechy, przykłady

    Ludyczność (od łac. ludus, czyli „gra”, „zabawa”) jest charakterystyczną właściwością literatury postmodernistycznej, wynikającą z zatarcia granicy pomiędzy sztuką wysoką a literaturą popularną. Więcej »

  • Eklektyzm - definicja, cechy, przykłady

    Eklektyzm to przejaw postmodernistycznego zaburzenia relacji pomiędzy sztuką elitarną i kulturą masową. Właściwość ta sprawia, że w dziele funkcjonują obok siebie na równych prawach elementy zaczerpnięte z popkultury i z wysokiej tradycji literackiej. Więcej »

  • Happening literacki - definicja, założenia, przykłady

    Happening (od ang. happen – wydarzyć się), według „Słownika terminów literackich”, jest wydarzeniem artystycznym polegającym na zaaranżowaniu spektaklu, podczas którego dochodzi do spontanicznych aktów twórczych (literackich, teatralnych, muzycznych czy plastycznych). Więcej »

  • Autotematyzm - definicja, założenia, przykłady

    Autotematyzm nie jest zjawiskiem nowym e w literaturze, można powiedzieć, że tendencja ta istniała niejako od zawsze, jednak termin „autotematyzm” został wprowadzony do teorii literatury dopiero w XX wieku, na gruncie polskim jego autorem był Artur Sandauer. Zjawisko to było szczególną cechą tak... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 5 =
Ostatnio komentowane
supa
• 2024-12-05 14:20:12
ess
• 2024-12-04 18:43:47
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
nie jaja nie
• 2024-11-30 20:37:38
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46