Czarny humor - definicja, cechy, przykłady

Czarny humor to specyficzna odmiana komizmu, która polega na przedstawianiu rzeczy przerażających i odrażających jako śmieszne. Kategoria ta wykorzystuje motywy śmierci, morderstwa, wojny czy kalectwa. Czarny humor jest szczególnie charakterystyczny dla głównych kierunków w sztuce XX wieku, jak podaje „Słownik terminów literackich” – przede wszystkim dla surrealizmu i teatru absurdu.

Jednocześnie kategoria ta stała się jedną z istotnych cech powieści postmodernistycznej, zwłaszcza na gruncie amerykańskim. Można tu wymienić dzieła takie jak: „Paragraf 22” Josepha Hellera, „Rzeźnia numer 5” Kurta Vonneguta, „Nadzy i martwi” Normana Mailera czy „Młode lwy” Irwina Shawa, które pokazują II wojnę światową w konwencji dalekiej od tragizmu, powagi i heroiczności. Historia staje się tu tyle straszną, co śmieszną niszczycielską siłą, w starciu z którą człowiek nie ma najmniejszych szans. W prozie, o której mowa, dochodzi do nałożenia się na siebie zupełnie różnych dyskursów, jednocześnie tragicznych i komicznych. Bohaterowie przypominają postaci swoistego show czy kreskówki, w której na śmierć patrzy się z bezpiecznego dystansu. Postaci jednocześnie umierają i żyją.

Czarny humor opiera się tu nie tylko na zabiegach fabularnych, ale również językowych, czerpie inspirację z języka kolokwialnego i wulgarnego. Ważną rolę odgrywa w przypadku czarnego humoru cynizm i rozczarowanie nowoczesnością, zwłaszcza w jej wymiarze społeczno-politycznym.

Czarny humor wykorzystuje strategię skandalu i wywołuje u odbiorcy szok. W efekcie powstaje specyficzna wizja świata na granicy schizofrenicznego obłędu, czemu służy np. u Kurta Vonneguta obecność motywów science-fiction i przemieszania porządków czasowych. Życie człowieka jawi się tu jako akt komiczny w swojej grozie i konieczności nieustannej walki o przetrwanie w paranoicznym świecie (tzw. „śmiech przez łzy”).

Za przejaw czarnego, farsowego humoru można również uznać wątek pornograficzny w słynnej powieści Vladimira Nabokova „Lolita”. W polskiej literaturze elementy czarnego humoru można odnaleźć w prozie Sławomira Shutego („Zwał”) czy Mariusza Sieniewicza („Czwarte niebo”, „Żydówek nie obsługujemy”). 

Polecamy również:

  • Intertekstualność - definicja, cechy, przykłady

    Intertekstualność to, według Ryszarda Nycza, jeden z najważniejszych wyróżników literatury postmodernistycznej. Najogólniej można określić to zjawisko jako taki sposób ukształtowania dzieła, dzięki któremu wchodzi ono w różnorodne związki z innymi tekstami nie tylko... Więcej »

  • Ludyczność - definicja, cechy, przykłady

    Ludyczność (od łac. ludus, czyli „gra”, „zabawa”) jest charakterystyczną właściwością literatury postmodernistycznej, wynikającą z zatarcia granicy pomiędzy sztuką wysoką a literaturą popularną. Więcej »

  • Eklektyzm - definicja, cechy, przykłady

    Eklektyzm to przejaw postmodernistycznego zaburzenia relacji pomiędzy sztuką elitarną i kulturą masową. Właściwość ta sprawia, że w dziele funkcjonują obok siebie na równych prawach elementy zaczerpnięte z popkultury i z wysokiej tradycji literackiej. Więcej »

  • Happening literacki - definicja, założenia, przykłady

    Happening (od ang. happen – wydarzyć się), według „Słownika terminów literackich”, jest wydarzeniem artystycznym polegającym na zaaranżowaniu spektaklu, podczas którego dochodzi do spontanicznych aktów twórczych (literackich, teatralnych, muzycznych czy plastycznych). Więcej »

  • Autotematyzm - definicja, założenia, przykłady

    Autotematyzm nie jest zjawiskiem nowym e w literaturze, można powiedzieć, że tendencja ta istniała niejako od zawsze, jednak termin „autotematyzm” został wprowadzony do teorii literatury dopiero w XX wieku, na gruncie polskim jego autorem był Artur Sandauer. Zjawisko to było szczególną cechą tak... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 4 =
Ostatnio komentowane
na czym polegają te fundacje i stowarzyszenia? brakuje tu wyjaśnienia i jakiegoś przyk�...
• 2024-11-05 17:38:04
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03