Antoni Libera – polski pisarz, tłumacz, krytyk literacki i reżyser teatralny.
Antoni Libera - biografia
Antoni Libera urodził się w 1949 roku w Warszawie. Jego ojciec, Zdzisław Libera, był historykiem literatury i profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, natomiast matka zajmowała się filologią klasyczną. Ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, w czasie których zafascynował się twórczością Samuela Becketta, irlandzkiego pisarza, jednego z najwybitniejszych dramaturgów XX wieku. W 1984 roku obronił pracę doktorską poświęconą dziełom tego artysty w Instytucie Badań Literackich PAN. Libera przełożył na język polski wszystkie dramaty Becketta, większość jego utworów pisanych prozą oraz liczne eseje i wiersze. Za swoją pracę translatorską otrzymał wiele wyróżnień, między innymi Nagrodę „Literatury na Świecie” w 2005 roku i Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Libera zajmował się również popularyzowaniem twórczości Becketta poprzez reżyserowanie jego sztuk, które wystawiał zarówno w Polsce, jak i za granicą, między innymi w Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemczech. Wystąpiło w nich wielu wybitnych aktorów polskich i zagranicznych. Łącznie Libera zrealizował około trzydziestu spektakli teatralnych. Jako tłumacz zajmował się także twórczością innych autorów, przełożył tragedie Sofoklesa i Szekspira, dzieła Oscara Wilde’a i wiersze greckiego poety Kawafisa. Tłumaczył również libretta operowe, czyli teksty dzieł muzyczno-wokalnych. Przez kilka lat pracował jako kierownik literacki Teatru Dramatycznego w Warszawie. W latach osiemdziesiątych pisarz był zaangażowany w działalność opozycji demokratycznej. Współpracował z Komitetem Obrony Robotników i Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR” – dwiema ważnymi organizacjami sprzeciwiającymi się polityce władz PRL. Za całokształt swojej twórczości artystycznej, popularyzatorskiej i społecznej Antoni Libera został uhonorowany Orderem Orła Białego – najstarszym i najwyższym polskim odznaczeniem państwowym.
Debiut prozatorski
Jako prozaik Libera debiutował dopiero w 1998 roku powieścią pod tytułem Madame. Ta na poły autobiograficzna książka zdobyła ogromne uznanie krytyki i czytelników w Polsce i za granicą. Doczekała się ponad dwudziestu tłumaczeń na obce języki i wielu pozytywnych recenzji w prasie poświęconej literaturze. W 1999 roku była nominowana do Nagrody Literackiej Nike, otrzymała także Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego. W 2009 roku pisarz wydał drugą książkę prozatorską pod tytułem Godot i jego cień, opowiadającą o fascynacji twórczością Samuela Becketta. Libera jest także autorem zbioru opowiadań Niech się panu darzy z 2013 roku i wyboru krótkich form prozatorskich Najlepiej się nie urodzić i inne teksty prozą z 2023 roku.
Charakterystyka twórczości Antoniego Libery
Najbardziej znanym dziełem Antoniego Libery jest Madame, powieść opowiadająca o fascynacji osiemnastoletniego ucznia dużą starszą nauczycielką francuskiego. Utwór należy do gatunku Bildungsroman, czyli powieści o dojrzewaniu, ukazujących rozwój młodego człowieka i jego wchodzenie w świat ludzi dorosłych. Główny bohater jest młodym i wrażliwym artystą, który z powodu swoich nietypowych zainteresowań i talentów odstaje od reszty rówieśników. Chłopak znajduje ukojenie w literaturze, czytanie książek pozwala mu odczuwać wyższość nad siermiężną rzeczywistością lat sześćdziesiątych. Jego zainteresowanie wzbudza tajemnicza nauczycielka, tytułowa „madame”, która udziela mu lekcji francuskiego. Chłopak rozpoczyna śledztwo mające na celu odkryć przeszłość kobiety. Nauczycielka staje się dla niego symbolem wolności, niezależności i wysokiej kultury, czyli wartości kojarzonych w PRL z Zachodem. Reprezentuje ona w oczach młodzieńca to, co jest jednocześnie upragnione i nieosiągalne. Powieść Libery była chwalona za piękno i bogactwo języka, liczne i erudycyjne nawiązania literackie oraz inteligentną grę z czytelnikiem. Krytycy zarzucali jej natomiast tworzenie nierealistycznego obrazu PRL i ukazanie osiemnastoletniego bohatera w pretensjonalny i przeintelektualizowany sposób.
Pozostałe dzieła
Dorobek Antoniego Libery obejmuje także liczne utwory eseistyczne, opowiadania i przekłady. Pisarz dał się poznać czytelnikom jako znawca literatury współczesnej i dawnej. W swoich tekstach niebeletrystycznych porusza problemy związane z interpretacją klasyki literatury, omawia rolę tłumacza w tworzeniu dzieła, porusza także refleksję nad kondycją literatury wysokiej w świecie zdominowanym przez popkulturę. Próbuje również zaszczepić swoim czytelnikom miłość do dramatu i teatru, które są jego najważniejszymi życiowymi pasjami. Twórczość pisarza, choć niewielka objętościowo, jest doceniania ze względu na piękno i elegancję wypowiedzi oraz wybitną znajomość literatury i sztuki. Dziś Antoni Libera zaliczany jest do grona najważniejszych polskich intelektualistów drugiej połowy XX wieku.
Zdjęcie pochodzi z portalu https://commons.wikimedia.org/, autorem jest Andrzej Tadeusz Kijowski, użyto na podstawie: Creative Commons Attribution 3.0 Unported license.