 |
| Bułat Okudżawa (1976)/ fot. Bundesarchiv, Bild 183-R1202-0019/ Reiche, Hartmut/ CC-BY-SA |
Bułat Okudżawa urodził się w Moskwie w 1924 roku. Jego ojciec był Gruzinem, a matka Ormianką. Oboje rodzice zaliczali się do zagorzałych bolszewików i aktywnych działaczy komunistycznych. Ojciec, który pełnił funkcję sekretarza lokalnego komitetu partii, zginął rozstrzelany w 1937 roku, matka, sekretarz rajkomu, spędziła 18 lat w łagrze. Przyszłego poetę wychowywała babka. Los rodziców w czasie „wielkiej czystki” naznaczył go piętnem wroga ludu, z którym próbował walczyć, starając się zdobyć zaufanie władz.
Po wybuchu II wojny światowej, przerwał naukę i jako ochotnik wstąpił do wojska. Doświadczenia tego okresu znalazły się w książce „Jeszcze pożyjesz”. Po wojnie Okudżawa imał się różnych zajęć jako robotnik fizyczny. W tym czasie eksternistycznie kończył szkołę średnią. Naukę kontynuował na wydziale filologicznym na uniwersytecie w Tbilisi. W czasie studiów zadebiutował na łamach prasy.
Studia Okudżawa ukończył w 1950 roku i podjął pracę jako nauczyciel w wiejskiej szkole w okolicach Kaługi. W czasie odwilży wstąpił do partii, niedługo potem zrehabilitowano jego matkę i uwolniono z obozu. Bułat wrócił do Moskwy, gdzie szybko zdobył opinię barda, śpiewając przy akompaniamencie swoje ballady. Jego poglądy ewoluowały, stawał się coraz bardziej krytyczny wobec polityki partii, co dyskretnie dawał do zrozumienia w swojej twórczości. Jego działalność była bacznie obserwowana przez cenzurę.
Przed śmiercią w 1997 roku w Paryżu został ochrzczony, nie wiadomo czy z własnej woli, czy z woli żony.
Bułat Okudżawa - twórczość
Należący do partii bard w swojej twórczości dał wyraz prywatnym przemianom światopoglądowym. Otwarta krytyka polityki władz oczywiście była niemożliwa, dlatego Okudżawa kamufluje ją pod płaszczem historii, ironii, humoru, metafory. Jego powieści historyczne toczą się na ogół w XIX wieku i przedstawiają romantycznych buntowników gotowych poświęcić życie w obronie własnych przekonań, uczuć, wartości. Wpływ romantyzmu widoczny jest też w sposobie ujmowania świata przedstawionego w wierszach, w ich liryczności i sentymentalności.
Jednak Bułat Okudżawa znany jest przede wszystkim jako poeta. Początkowo nieprawomyślne wierszowe funkcjonowały w drugim obiegu. Jest to poezja refleksyjna, jego wiersze najczęściej utrzymane są w smutnym nastroju, zawierają przemyślenia dotyczące ludzkiego losu. Już sam smutek wydawał się partyjnym działaczom zdradą ich ideałów, oczekiwano bowiem dziarskości, nawoływania do czynu, a nie melancholii i zadumy. Artysta wciąż powraca do problemu jednostki uwikłanej w zmagania z otoczeniem, krępowanej, ograniczanej, poszukującej swojego miejsca.
Egzystencjalne rozważania często wiążą się u Okudżawy ze wspomnieniem wojny. Próżno tu jednak szukać dat, miejsc, zdarzeń. Poeta skupia się na jednostkowym losie żołnierza. Ukazuje dramat chłopców zmuszonych do zabijania i przesz cały czas narażonych na śmierć. Wojna ukazana jest z punktu wiedzenia człowieka, a nie dowódcy. Nie liczy się kto zwycięży, ale kto przeżyje.
Wiersze Okudżawy są dwuznaczne – pod warstwą prostej, często humorystycznej fabuły kryją się niejednokrotnie polityczne treści, jak np. w piosence o Wańce Morozowie, który się zakochał w cyrkówce, odnoszącej się do uwodzenia prostych chłopów przez partię.
Bułat Okudżawa - wybrane utwory
Zbiory poezji: „Liryka”, „Wyspy”, „Wesoły dobosz”, „Po drodze do Tinatin”, „Marzec wielkoduszny”, Arbat mój Arbat”, „Wiersze”, „Poświęcam wam”,
Proza: „Jeszcze pożyjesz”, „Nieszczęsny Awrosimow”, „Mersi, czyli Przypadki Szypowa”, „Kieszonkowe przygody”, „Wędrówki dyletantów”.