Andrzej Szczypiorski – polski pisarz, scenarzysta, żołnierz Armii Ludowej w czasie II wojny światowej, więzień obozu Sachsenhausen, uczestnik powstania warszawskiego, polityk i działacz opozycji w okresie PRL.
Andrzej Szczypiorski - biografia
Andrzej Szczypiorski urodził się w 1928 roku w Warszawie w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec, Adam Szczypiorski, był działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej, posłem na Sejm II RP i profesorem historii. Wczesna młodość pisarza przypadła na lata II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej na ziemiach polskich. Andrzej Szczypiorski uczestniczył w tajnym nauczaniu, a następnie wstąpił w szeregi Armii Ludowej. Był uczestnikiem powstania warszawskiego, po którym został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen, gdzie przebywał do końca wojny. W 1946 roku rozpoczął studia na Wydziale Konsularno-Dyplomatycznym Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. Następnie podjął pracę jako dziennikarz, współpracował między innymi z „Życiem Warszawy” i Polskim Radiem, w którym pełnił nawet funkcję kierownika rozgłośni. Jako prozaik zadebiutował w 1952 roku na łamach „Życia Literackiego”. W drugiej połowie lat pięćdziesiątych został skierowany do pracy w ambasadzie PRL w Danii. Po powrocie do kraju kontynuował działalność dziennikarską i pisarską. Był związany z tygodnikiem „Polityka”, wrocławskim miesięcznikiem „Odra” oraz Polskim Radiem. Przez pewien czas pracował także jako kierownik literacki Teatru Śląskiego w Katowicach. Pod pseudonimem „Maurice S. Andrews” opublikował kilka powieści kryminalnych.
Działalność opozycyjna
Pod koniec lat siedemdziesiątych Andrzej Szczypiorski związał się z opozycją demokratyczną. Udzielił poparcia Komitetowi Obrony Robotników, za co został internowany po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981 roku. Tworzył publikacje dla gazet opozycyjnych, które funkcjonowały w obiegu podziemnym. Po przemianach ustrojowych został w 1989 roku senatorem, urząd ten sprawował do 1991 roku. Jako polityk i działacz społeczny był zaangażowany na rzecz pojednania polsko-niemieckiego. Bliska była mu także idea dialogu między Polską a Izraelem i środowiskami żydowskimi. Za swoją działalność otrzymał wiele wyróżnień państwowych i międzynarodowych. Dostał między innymi Federalny Krzyż Zasługi (niemieckie odznaczenie państwowe) i Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Doczekał się także licznych nagród literackich, między innymi: Nagrody Polskiego PEN Clubu oraz austriackiej nagrody państwowej w dziedzinie literatury za całokształt twórczości. Andrzej Szczypiorski zmarł w 2000 roku w Warszawie. Po jego śmierci ujawniono, że w latach 40. i 50. był tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa, co rzuciło cień na jego późniejszą działalność opozycyjną. Pracując dla bezpieki, zajmował się między innymi rozpracowywaniem swojego ojca, którego z powodzeniem namówił do powrotu do PRL.
Charakterystyka twórczości Andrzeja Szczypiorskiego
Andrzej Szczypiorski poruszał w swojej twórczości problematykę historyczną, społeczną i moralną. Powracał do wydarzeń z czasów II wojny światowej. Widać to szczególnie w powieści pod tytułem Początek z 1986 roku, która doczekała się tłumaczeń na kilkanaście języków obcych (w Niemczech została wydana pod tytułem „Piękna pani Seidenman”). Bohaterami tego utworu są Polacy, Niemcy i Żydzi, którzy prezentują różnorodne postawy wobec hitlerowskiego reżimu. Wszyscy oni, bez względu na narodowość, są skazani na wspólne doświadczenia i konieczność podejmowania trudnych wyborów. Polacy ukazani zostali zarówno jako bohaterowie, jak i ci, którzy zdradzają swój kraj i kolaborują z Niemcami. Autor unika jednoznaczności i łatwych odpowiedzi, a losy postaci nie są czarno-białe. Zaletą tej powieści jest ukazanie różnych punktów widzenia i sformułowanie uniwersalnej refleksji na temat ludzkiej kondycji. Utwór pokazuje, że nie warto dzielić ludzi ze względu na narodowość czy wyznanie, ponieważ w każdym narodzie można znaleźć zarówno bohaterów, jak i nikczemników.
Tematyka historyczna
Inną ważną powieścią w dorobku autora jest Msza za miasto Arras, opowiadająca o wydarzeniach z piętnastowiecznej Francji. Narrator utworu przedstawia wstrząsające problemy, jakie nawiedzają miasto, np. głód, zarazy i upadek moralności. Władze miasta nie próbują im jednak zaradzić, zamiast tego wskazują winnych. Mieszkańcy miasta stopniowo ulegają zbiorowej psychozie, kiedy kolejni ludzie zostają oskarżeni o zbrodnie, których nie popełnili. Msza za miasto Arras jest parabolą literacką, pokazującą mechanizmy rządzące styranizowanym społeczeństwem. Ludzie pod wpływem strachu bardzo łatwo ulegają przemocy i manipulacjom władzy. Andrzej Szczypiorski stworzył alegorię wydarzeń z marca 1968 roku, kiedy władze komunistyczne rozpętały antysemicką nagonkę przeciwko Polakom żydowskiego pochodzenia. Autor posłużył się kostiumem historycznym nie tylko po to, żeby obejść cenzurę, ale także żeby nadać swojemu dziełu bardziej uniwersalny charakter. Msza za miasto Arras jest przestrogą przed totalitaryzmem, fanatyzmem i nietolerancją.