Vladimir Nabokov – rosyjsko-amerykański powieściopisarz, poeta i tłumacz, tworzący w języku rosyjskim i angielskim.
Vladimir Nabokov - biografia
Vladimir Nabokov urodził się w 1899 roku w Sankt Petersburgu. Pochodził z zamożnej i wpływowej rodziny rosyjskich szlachciców. Jego ojciec był prawnikiem, dziennikarzem i liberalnym politykiem, znanym z działalności w Partii Konstytucyjno-Demokratycznej. Matka pisarza pochodziła z kolei z bogatej rodziny ziemiańskiej. Vladimir Nabokov od najmłodszych lat przejawiał wielki talent językowy – mówił biegle po angielsku i francusku. Jego rodzina dużo podróżowała, co umożliwiło pisarzowi kontakt z kulturą zachodnioeuropejską. Po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej w 1917 roku rodzina Nabokovów została zmuszona do ucieczki z Rosji i osiadła w Berlinie. Vladimir Nabokov wyjechał do Anglii, żeby podjąć studia na Uniwersytecie Cambridge. Ukończył romanistykę i slawistykę, po czym powrócił do Berlina, gdzie rozpoczął pracę jako tłumacz. W 1922 roku jego ojciec zginął w wyniku morderstwa na tle politycznym. To doświadczenie mocno wstrząsnęło młodym pisarzem. W Berlinie Nabokov wydał swoje pierwsze utwory literackie napisane w języku rosyjskim. Pojawia się w nich motyw tęsknoty za ojczyzną. Niektóre z nich opublikowane zostały pod pseudonimem. W 1925 roku pisarz ożenił się z Verą Slonim, która później stała się jego redaktorką, tłumaczką i inspiracją dla wielu jego dzieł. W 1936 roku urodziło się jego jedyne dziecko – syn Dimitri. W latach trzydziestych pisarz przez kilka lat mieszkał w Paryżu, a 1940 roku wyemigrował wraz z rodziną do Stanów Zjednoczonych. Powodem przeprowadzki była wojna i rosnące niebezpieczeństwo ze strony nazistowskich Niemiec.
Kariera literacka
Po przeprowadzce za ocean rozpoczął się najważniejszy okres w twórczości Nabokova. Pisarz podjął pracę wykładowcy w kilku collegach i otrzymał obywatelstwo amerykańskie. To wtedy zdecydował, że językiem jego twórczości artystycznej będzie angielski. W 1941 roku opublikował swoje pierwsze anglojęzyczne dzieło – powieść pod tytułem Prawdziwe życie Sebastiana Knighta. Utwór został doceniony przez krytyków literackich. W 1955 roku wydał swoją najsłynniejszą powieść pod tytułem Lolita, która przyniosła mu międzynarodową sławę i komercyjny sukces. Utwór, ze względu na swoją tematykę, wywołał także ogromny skandal obyczajowy. Po finansowym sukcesie Lolity Nabokov wraz z rodziną przeniósł się do Szwajcarii, gdzie mieszkał do końca życia. Kontynuował pisanie, ogłaszając kolejne dzieła w języku angielskim. Nabokov był także miłośnikiem owadów, w szczególności motyli, którym poświęcił wiele prac popularyzatorskich. Posiadał ogromną kolekcję motyli, która po śmierci pisarza trafiła do Muzeum Historii Naturalnej Uniwersytetu Harvarda. Przyznawał, że satysfakcja płynąca z pisania powieści jest niczym w porównaniu z możliwością prowadzenia badań naukowych nad zwierzętami. Pisarz zmarł w 1977 roku w wyniku komplikacji związanych z infekcją płuc.
Charakterystyka twórczości Vladimira Nabokova
Twórczość Nabokova cechuje się językowym mistrzostwem i nowatorskim podejściem do formy literackiej. Można w niej odnaleźć wiele odniesień do tradycji literackiej, zarówno rosyjskiej, jak i zachodnioeuropejskiej. Powieści Nabokova uważane są za arcydzieła literatury postmodernistycznej. Najważniejszym utworem pisarza jest Lolita, opowiadająca o fascynacji dorosłego mężczyzny nastoletnią dziewczyną. Powieść, choć napisana kunsztownym i precyzyjnym językiem, do dziś wywołuje ogromne kontrowersje ze względu na tematykę, jaką porusza. Pisarz obawiał się opublikować powieść pod własnym nazwiskiem, żeby nie zaszkodzić swojej karierze akademickiej. Wiele wydawnictw odmówiło mu wydania powieści. Utwór porusza problem obsesji i moralnych granic w relacji miłosnej. Styl powieści jest niezwykle wyrafinowany – pełen metafor, gier słownych i aluzji do innych dzieł literackich. Lolita jest dziś uważana za arcydzieło literatury postmodernistycznej, choć do dziś wzbudza żywe dyskusje na temat kwestii tabu w literaturze i granic ekspresji artystycznej.
Pozostałe dzieła
Za najważniejsze dzieło Nabokova opublikowane po rosyjsku uważa się powieść Dar, opowiadającą o rosyjskim pisarzu przebywającym na emigracji w Niemczech. Główny bohater wspomina swoje dzieciństwo w Rosji, skomplikowane relacje z ojcem i początki kariery artystycznej. Dar to interesująca refleksja nad literaturą i samym procesem pisania. Na uwagę zasługuje także powieść Zaproszenie na egzekucję, której akcja rozgrywa się w bliżej nieokreślonej przyszłości. Utwór, należący do gatunku antyutopii, opowiada o człowieku skazanym na śmierć za bycie „nieprzenikalnym” w świecie pozbawionych indywidualności, przezroczystych ludzi. Najsłynniejszym literackim eksperymentem Nabokova jest Blady ogień. Utwór jest komentarzem do liczącego 999 wersów wiersza fikcyjnego poety. Autor przypisów do poematu to człowiek, który twierdzi, że jest jego prawdziwym autorem. Blady ogień porusza problem zacierania się różnic między fikcją i rzeczywistością, jest także wyrafinowaną grą z konwencją literacką.