Leon Kruczkowski – polski pisarz, dramaturg, publicysta i działacz polityczny okresu PRL.
Leon Kruczkowski - biografia
Leon Kruczkowski urodził się w 1900 roku w Krakowie w rodzinie mieszczańskiej. Zainteresowania literackie przejawiał od wczesnej młodości, już jako nastolatek opublikował swoje pierwsze wiersze w czasopiśmie „Maski”. Ukończył wydział chemiczny Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie i początkowo pracował w przemyśle i szkolnictwie zawodowym. W 1920 roku rozpoczął służbę wojskową, która trwała cztery lata. Uzyskał stopień podporucznika Wojska Polskiego. Później przeprowadził się na Śląsk, z którym był związany przez wiele lat. Uczył matematyki, fizyki i chemii w szkołach zawodowych. W 1925 roku ożenił się z Jadwigą Janowską, która również pracowała jako nauczycielka. Trzy lata później opublikował zbiór opowiadań Młoty nad światem, a w 1932 roku ukazała się jego debiutancka powieść Kordian i cham, która zyskała ogromny rozgłos. Po sukcesie utworu Kruczkowski postanowił całkowicie poświęcić się pracy literackiej i społecznej. Pisarz prezentował zdecydowanie lewicowe poglądy, był wrażliwy na problemy klasowe i los robotników, sprzeciwiał się nacjonalizmowi i rasizmowi. Tworzył liczne teksty publicystyczne w prasie lewicowej. Współpracował między innymi z: „Sygnałami”, „Lewym Torem”, „Po prostu”, „Nową Wsią”, „Epoką”. W tych przedwojennych periodykach krytykował stanowczo ustrój kapitalistyczny, a także domagał się poprawy warunków życia robotników i chłopów. Pod koniec lat trzydziestych opublikował dwie kolejne powieści, historyczną i współczesną, które jednak nie zdobyły takiej popularności jak Kordian i cham. W czasie wojny zaginęły natomiast dwa rękopisy z nieukończonymi powieściami Kruczkowskiego. We wrześniu 1939 roku pisarz został wcielony do wojska. Brał udział w kampanii wrześniowej i dostał się do niemieckiej niewoli. Pobyt w obozach jenieckich wpłynął mocno na jego późniejszą twórczość i działalność polityczną.
Powojenna działalność polityczna i literacka
W 1945 roku pisarz wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (która później zmieniła nazwę na PZPR). W tym samym roku zaczął pełnić funkcję wiceministra w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Pomimo dużego zaangażowania w działalność polityczną i propaństwową nie zrezygnował z pracy na rzecz odbudowy polskiego życia kulturalnego. W Krakowie założył miesięcznik literacki „Twórczość”, ukazujący się nieprzerwanie od 1945 roku do dziś. W tym periodyku swoje teksty zamieszczali najwybitniejsi powojenni pisarze i poeci. W 1949 roku Leon Kruczkowski został przewodniczącym Związku Literatów Polskich. Przez kilka kadencji sprawował także urząd posła na Sejm PRL. Był członkiem Rady Państwa, czyli naczelnego organu politycznego Polski Ludowej (do 1989 roku był to kolegialny odpowiednik urzędu prezydenta). Za swoją działalność polityczną otrzymał wiele odznaczeń państwowych. Został uhonorowany Leninowską Nagrodą Pokoju, Orderem Sztandaru Pracy, Orderem Odrodzenia Polski Polonia Restituta i tytułem Budowniczego Polski Ludowej. Po wojnie jego zainteresowania literackie skoncentrowały się wokół dramatu i teatru. Kruczkowski porzucił wówczas pisanie powieści i stał się dramatopisarzem. Swój najsłynniejszy utwór dramatyczny, sztukę pod tytułem Niemcy, opublikował w 1949 roku. Dramat trafił na listę lektur szkolnych, był wielokrotnie wystawiany na deskach teatru, doczekał się wielu interpretacji i kilkunastu tłumaczeń na obce języki. Leon Kruczkowski zmarł w 1962 roku w Warszawie. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu wojskowym na Powązkach z państwowymi i wojskowymi honorami, w jego pogrzebie uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz państwowych i liczni mieszkańcy miasta.
Charakterystyka twórczości Leona Kruczkowskiego
Leon Kruczkowski tworzył utwory społecznie zaangażowane. Był pisarzem przejawiającym lewicową wrażliwość i pragnienie zmieniania świata na lepsze poprzez literaturę. Ukazywał problem różnic klasowych w dawnej Polsce i niedolę klas najuboższych. Tworzył utwory polemiczne wobec polskiego romantyzmu i oficjalnej narracji na temat walki narodowowyzwoleńczej. Słynnym rozliczeniem z dziewiętnastowieczną Polską jest powieść Kordian i cham. Główny bohater tego utworu to chłop gnębiony przez panów, kiedy odmawia udziału w powstaniu listopadowym.
Dramat Niemcy
Najważniejszym dziełem Kruczkowskiego jest powojenny dramat Niemcy (pierwotny tytuł to Niemcy są ludźmi). Utwór porusza problem moralnej odpowiedzialności społeczeństwa niemieckiego za II wojnę światową. Ukazuje różne postawy Niemców wobec nazizmu, nie udziela łatwych odpowiedzi i zachęca do osobistej refleksji. Bohaterowie utworu nie są ukazani jako bezduszne narzędzia w rękach systemu, ale jako ludzie przeżywający dylematy moralne. Autor pokazuje, że ludzka natura jest niezmienna i zło, które zapanowało w nazistowskich Niemczech, może dotknąć każdego. Sytuacje takie jak wojna mogą z ludzi wydobyć zarówno bohaterstwo, jak i najniższe instynkty. Dramat krytykuje konformizm i dostosowywanie się do nieludzkiego systemu, ale daje do zrozumienia, że w sytuacji granicznej każdy mógłby zachować się podobnie jak Niemcy.
Zdjęcie pochodzi z portalu https://commons.wikimedia.org, użyto na podstawie domeny publicznej.