 |
| Stanisław Lem (1966) [z:] commons.wikimedia.org |
Stanisław Lem urodził się w 1921 roku we Lwowie w zamożnej rodzinie o żydowskich korzeniach. Kształcił się w II Gimnazjum Im. K. Szajnochy, a następnie, już po wybuchu II wojny światowej, studiował medycynę. Studia ukończył w Krakowie, gdzie po wojnie osiadł na stałe.
W czasie wojny związany był z ruchem oporu. Po włączeniu Lwowa do Związku Radzieckiego cała rodzina przeniosła się do Krakowa, co oznaczało utratę majątku. Początkowo Lem publikował w prasie krótkie opowiadania („Obcy”, „Ogród ciemności”, „Dzieje jednego odkrycia”) i wiersze (zebrane potem w tomie „Wysoki zamek. Wiersze młodzieńcze”), by poprawić byt materialny rodziny. W roku 1946 ukazała się jego powieść pt.: „Człowiek z Marsa”. Okazało się też, że medycyna nie jest jego powołaniem. Lem interesował się cybernetyką, technologią, kosmosem i literaturą. Pod pseudonimem zaczął pisywać recenzje książek naukowych dla miesięcznika „Życie Nauki”.
W 1952 r. opublikowano jego „Astronautów”. Powieść przyniosła Lemowi sławę, popularność i członkostwo w Związku Literatów Polskich. Od tej pory pisarstwo stało się głównym źródłem utrzymania Lema. W tym okresie pisarz tworzył w nurcie tzw. realizmu socjalistycznego.
W 1954 roku pisarz ożenił się z Barbarą Leśniak, wówczas studentką medycyny, z którą miał syna Tomasza. Po „odwilży” w 1956 roku nastąpił złoty okres twórczości Lema, w którym powstały jego najwybitniejsze powieści i opowiadania s-f, m.in.: „Dialogi”, „Śledztwo”, „Eden”, „Solaris”, „Powrót z gwiazd”, „Pamiętnik znaleziony w wannie”, „Niezwyciężony” oraz zbiory „Dzienniki gwiazdowe”, „Księga robotów”, „Inwazja z Aldebarana”, „Bajki robotów”, „Summa technologiae”, „Cyberiada”.
Twórczość pisarska Lema zmierzała stopniowo w kierunku rozważań filozoficznych i naukowych. W 1968 roku napisał „Filozofię przypadku”, a w 1970 r. – „Fantastykę i futurologię”.
Pisarz nigdy nie angażował się politykę, nie należał do partii ani żadnej organizacji o charakterze rządowym, choć go do tego nakłaniano. W 1982 roku wyjechał do Berlina Zachodniego, wkrótce jednak wrócił, ponieważ nie mógł sprowadzić do siebie rodziny. W 1983 r. udało się wyjechać już całej rodzinie - najpierw do Berlina Zachodniego, a następnie do Wiednia. Wtedy Lem nawiązał współpracę z paryską „Kulturą”.
Do kraju powrócił w 1988 roku i zamieszkał wraz z rodziną na Klinach. Rok później zerwał z beletrystyką, skupiając się na publicystyce i krytyce literackiej.
Ostatnie lata życia pisarza naznaczone były cierpieniem – Lem chorował na cukrzycę, coraz częściej zdarzało mu się tracić przytomność, był wielokrotnie hospitalizowany i reanimowany.
Zmarł w 2006 roku w Krakowie.
Stanisław Lem - twórczość
Dorobek literacki Lema jest obszerny i bogaty pod względem gatunkowym i tematycznym. Pisarz zasłynął przede wszystkim jako twórca polskiej fantastyki, choć ma na koncie też utwory realistyczne. Jego książki zostały przełożone na 41 języków.
W pierwszym okresie twórczości Lem tworzył wizje przyszłości, życia w kosmosie i postępu technicznego. Z czasem jego dzieła wzbogaciły się o problematykę filozoficzną – fantastyczna fabuła stała się pretekstem do refleksji nad naturą człowieka, jego rozwojem w dobie rozwoju nauki i postępu technologicznego.
Pisarz drążył temat granic nauki, możliwości człowieka w zakresie panowania nad materią, podboju kosmosu i stworzenia sztucznej inteligencji. Późniejsze dzieła Lema stają się coraz bardziej pesymistyczne, przyszłość jawi się w nich jako dążenie do zagłady. Rozwój technologii pociąga za sobą upadek moralny, zanik wartości, na których opiera się człowieczeństwo.
Ogromną popularność pośród czytelników zapewnił pisarzowi humor często przybierający formę groteski. Kreowane przez Lema światy bywają przyprasowane do granic absurdu. Jego język jest plastyczny i choć często nafaszerowany naukowymi terminami, raczej nie nastręcza trudności, jest przy tym zabawny, nierzadko łączy w sobie różne konwencje, np. gawędowe czy baśniowe.
Wybrane dzieła Lema
Eden (1959)
Powrót z gwiazd (1961)
Solaris (1961)
Opowieści o pilocie Pirxie (1968)
Fiasko (1987)
Dzienniki gwiazdowe (1957 i późniejsze wydania)
Kongres futurologiczny (1971)
Bajki robotów (1964)
Cyberiada (1965 i późniejsze wydania)
Summa technologiae (1964)
Filozofia przypadku (1968)
Fantastyka i futurologia (1970)
Okamgnienie (2000)