Jerzy Kosiński urodził się w 1933 roku w Łodzi w rodzinie żydowskiej – jako Józef Lewinkopf . W czasie II wojny światowej mieszkał w Sandomierzu. Później ksiądz Eugeniusz Okoń umieścił Lewinkopfów w Dąbrowie Rzeczyckiej, gdzie ukrywali się w polskiej, katolickiej rodzinie Andrzeja Warchoła. To właśnie w tym okresie ojciec zmienił nazwisko syna na polsko brzmiące „Kosiński”. Zorganizował mu także fikcyjne świadectwo chrztu.
 |
| Jerzy Kosiński/ fot. Miami Dade College (MDC) Archives (4.11.1985) |
Po wojnie Jerzy Kosiński mieszkał w Jeleniej Górze. W latach 1950-1956 latem pracował jako kaowiec w Międzyzdrojach, a zimą jako instruktor narciarski w Zakopanem. Ukończył studia na Uniwersytecie Łódzkim z zakresu historii i nauk politycznych. Później podjął pracę w Instytucie Historii w Polskiej Akademii Nauk.
W 1957 r. Kosiński otrzymał stypendium i wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W Ameryce pozostał już na stałe (w 1965 r. otrzymał obywatelstwo). Przyznano mu stypendium Fundacji Forda, co umożliwiło Kosińskiemu kontynuowanie nauki na studiach podyplomowych na Columbia University i New School for Social Research. Pisarz pracował jako wykładowca na Wesleyan University, Yale i Princeton.
Cierpiał na depresję, Jego była partnerka, Urszula Dudziak, tak wypominała ten okres już po śmierci pisarza:
(…) On się chwilami po prostu zapadał, jakby przestawał istnieć. To był moment albo dzień. Był wtedy bardzo smutny, w głębokiej depresji. Gdy pytałam, co się dzieje, mówił, że nie wie. Może nie chciał powiedzieć. A ja cały czas czułam lodowaty wiatr. Bo on myślał o tym. Myślał, że tak skończy (…).
Jako pisarz zadebiutował w 1960 roku powieścią „The Future Is Ours, Comrade”. Szybko odniósł sukces i otrzymał wiele nagród, m.in.: National Book Award (1969), wyróżnienia National Institute of Arts and Letters (1970), Le Prix du Meilleur Livre Etranger (1966). W latach 1973-1977 pełnił rolę prezesa amerykańskiego PEN Clubu. Był też prezesem Oksfordzkiego Instytutu Studiów Polsko-Żydowskich. W 1981 wystąpił w filmie „Reds”. Pisał też scenariusze filmowe. Kilkakrotnie powracał do Polski.
Zmarł w 1991 roku w Nowym Jorku śmiercią samobójczą. W pożegnalnej notatce napisał: „Kładę się teraz do snu, na trochę dłużej niż zwykle. Nazwijmy to wiecznością”.
Jerzy Kosiński - twórczość
Jerzy Kosiński pisał po angielsku, jego powieści ukazywały się najpierw na rynku amerykańskim, do Polski docierały na ogół kilka lat później. Amerykanie piszą o nim jako pisarzu amerykańskim. W Polsce powojennej krytyka oceniała go bardzo negatywnie. Do dziś istnieją wątpliwości, czy jego dorobek zaliczać do literatury polskiej. Do Kosińskiego przywarła opinia skandalisty i pornografa. Co więcej, nie był on związany z żadnym ośrodkiem emigracyjnym i został wyłączony poza nawias literatury polskiej. Sytuacji nie ułatwia fakt, że pisarz sam gmatwał swój – i tak zawikłany – życiorys, tworząc po kilka jego wersji.
Za najwybitniejszą w jego dorobku książkę krytycy uznają „Malowanego ptaka”. Początkowo traktowano ją jako powieść autobiograficzną, choć wiadomo, że pisarz całe dzieciństwo spędził ukrywając się wraz z rodzicami. Podawano też w wątpliwość autorstwo dzieła. Kosiński zbyt słabo znał wówczas angielski, by samodzielnie napisać powieść. Nad całokształtem pracowało co najmniej kilku redaktorów.
W 1968 roku ukazała się powieść „Being There” („Wystarczy być”), opowiadająca o losach upośledzonego umysłowo człowieka, który zostaje uznany za genialnego polityka i wytypowany na kandydata w wyborach prezydenckich. Powieść przyniosła autorowi uznanie i nagrody. Na jej podstawie nakręcono nawet film. W 1982 roku została zdemaskowana jako plagiat „Kariery Nikodema Dyzmy” Dołęgi-Mostowicza, książki nieznanej na amerykańskim rynku wydawniczym. Istotnie podobieństwa są bardzo wyraźne, choć trudno przesądzić, czy to plagiat, czy też inspiracja. Niewątpliwie Kosiński doskonale znał powieść Dołęgi-Mostowicza, ponieważ na niej wzorował swoje życie. Jego powieść, jak niemal każda, zawiera elementy jego własnej, choć mocno przetworzonej biografii.
Pozostałe ważne dzieła (tytuły w tłumaczeniu): „Nie ma trzeciej drogi”, „Kroki”, „Diabelskie drzewo”, „Cockpit”, „Randka w ciemno”, „Pasja”, „Gra”, „Pustelnik z 69 ulicy”, „Przechodząc obok”.