Streszczenie
„Artysta” to opowiadanie Sławomira Mrożka poruszające ważny temat ambicji w naszym życiu. Występują w nim cztery postacie, z których dwie to zwierzęta, pod postaciami których kryją się ludzkie charaktery.
Z ogłoszenia prasowego Kogut dowiaduje się o tym, że do Cyrku poszukiwane są zwierzęta. Zachęcony marzeniami o dalekich podróżach, sławie i pieniądzach, ptak zgłosił się na spotkanie z Dyrektorem Cyrku. Podczas przesłuchania towarzyszył mu Lis oraz narrator, występujący w pierwszej osobie liczby pojedynczej.
Podczas spotkania ku zdziwieniu Dyrektora Kogut przedstawił się jako Lew. Niewzruszony Dyrektor Cyrku poprosił więc ptaka by zaprezentował swoje umiejętności i zaryczał, co Kogut wykonał tak jak umiał. Przesłuchujący pochwalił kandydata, jednak odesłał go z kwitkiem oznajmiając, że są lepsze lwy od niego, ale chętnie znajdzie się etat koguta.
Urażony Kogut obraził się twierdząc, że dla przyjemności Dyrektora nie będzie udawał zwykłego ptaka, skoro stać go na więcej.
Zapytany przez narratora o to, dlaczego postanowił udawać Lwa, Kogut milczał, a Lis odpowiedział przebiegłym pytaniem retorycznym – „Czy widziałeś kiedyś artystę bez ambicji?”.
 |
Bohaterowie
Bohaterami opowiadania są głównie zwierzęta, w swoich zrachowaniach wyrażające określone ludzkie typy i charaktery. Mrożek wykorzystał środek personifikacji by pod maską Koguta i Lisa przedstawić kilka cech towarzyszących światu artystów:
Kogut – jako artysta od dawna marzy o kontrakcie z amerykańską wytwórnią filmową Metro Goldwyn Mayer. Przekonany o swojej wartości zgłasza się na rozmowę w sprawie pracy na stanowisku Lwa.
Kiedy zostaje odesłany z kwitkiem, obraża się. Jego ambicja nie pozwala mu na realne spojrzenie na swoje możliwości. Jest symbolem próżności i wygórowanej ambicji, która zaćmiewa prawdziwy osąd.
Lis – towarzyszy Kogutowi podczas przesłuchania i mówi bardzo niewiele. Nie prezentuje wobec Koguta przyjacielskiej postawy – nie próbuje wytłumaczyć mu porażki lub też pomóc mu w dostrzeżeniu swoich słabości. W całym opowiadaniu raczej drwi z ptaka i jego wielkich, szumnych planów. Gdy na końcu utworu narrator pyta Koguta dlaczego chciał udawać Lwa, to Lis odpowiedział z ironią: „Czy widziałeś kiedyś artystę bez ambicji?”
Zwierzę jest uosobieniem nieuczciwości, oszustwa oraz chytrości i przebiegłości, czyli cech negatywnych. Nie bez powodu to on jest towarzyszem próżnego Koguta.
W „Artyście” występuje jeszcze Dyrektor Cyrku oraz pierwszoosobowy Narrator, który również jest towarzyszem ptaka.