II wojna światowa w literaturze po 1945 - opracowanie

Ogrom zniszczeń przyniesionych przez II wojnę światową spowodował, iż stała się ona jednym z najokrutniejszych doświadczeń w historii ludzkości. Życie utraciło niemal 33 miliony ludzi, straty materialne były ogromne, w punkcie zwrotnym znalazła się także cywilizacja zachodnia i wszystkie wartości przez nią wypracowane.

Tragiczne wydarzenia z lat 1939-1945 miały wielokrotnie powracać we wszystkich dziedzinach życia człowieka już po zakończeniu wojny. Wciąż wymagały one omówienia, ustosunkowania się do nich, a przede wszystkim – wyciągnięcia wniosków, by historia nie zatoczyła koła.

Jednym z najważniejszych dzieł literackich, dotykającym tematyki wojennej, a napisanym już po tym okresie (w 1946) , są Medaliony” Zofii Nałkowskiej. Autorka „Granicy” pracowała w Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, co stało się impulsem do opisania tego, w jaki sposób hitlerowcy postępowali z podbitymi narodami. Osiem niedługich opowiadań, cechujących się przezroczystą, obiektywną narracją buduje niezwykle dojmujący obraz wojennej rzeczywistości i jej okrucieństw. Nałkowska w swoim dziele zajęła zdystansowane stanowisko, jedynie opisując rzeczywistość, unikając wszelkich prywatnych ocen.

Świat po drugiej wojnie światowej opisywał w swojej twórczości także Tadeusz Różewicz. Wizja obecna w jego poezji jest niezwykle sugestywna i jednoznaczna. W tomie „Niepokój” (z 1947) znaleźć można m.in. następujące utwory: „Oblicze Ojczyzny”, „Warkoczyk”, „Rzeź chłopców” oraz „Ocalony”. Każdy z nich w zdecydowany sposób ukazuje ogrom wojennych zniszczeń i bestialstwa, w szczególny sposób analizując przy tym powojenny stan rzeczywistości i psychikę ocalałych z rzezi ludzi.

W latach 1949-1950 Gustaw Herling-Grudziński napisał „Inny świat” – relację z pobytu w radzieckim łagrze. Ukazana w nim rzeczywistość jest, rzecz jasna, brutalna i opresyjna, jednak autor daje też wiele przykładów godnych postaw ludzi, którzy w beznadziejnym położeniu znajdowali w sobie odwagę, by stanąć naprzeciw zagłady i nieufności wobec drugiego człowieka.

Echa wojny pojawiają się także w twórczości Tadeusza Konwickiego. W „Senniku współczesnym” (1963) oraz „Nic albo nic” (1971) bardzo wyraźnie zaznaczone zostają problemy ludzi, którzy zetknęli się z tym kataklizmem, a odnalezienie się w nowej rzeczywistości okazuje się dla nich niezwykle trudne, o ile nie niemożliwe. Wojna stanowi swego rodzaju cezurę – świat sprzed wojny już nie istnieje, zaś naznaczona tragedią rzeczywistość uderza swoją obcością. Nawet miejsca znane bohaterom z młodości są mroczne, zupełnie inne niż te, które przechowali w swojej pamięci.

Subiektywnym świadectwem z II wojny światowej jest także „Pamiętnik z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego. Dzieło to wydane zostało dopiero w 1970 r. Jak sama nazwa wskazuje – stanowi ono opis wydarzeń, które rozgrywały się w stolicy w okresie od 1 sierpnia do 3 października 1944 r. Białoszewski w swoim dziele demitologizuje w pewien sposób powstanie, ukazując życie ludzi niebiorących w nim udziału. Wszechobecne zagrożenie i przemieszanie wartości znacznie utrudniają egzystencję, nie pozwalając odnaleźć spokoju (czyhający Niemcy, brak możliwości zaufania komukolwiek itp.).

W latach 1972-1974 na łamach „Odry” ukazały się „Rozmowy z katem” Kazimierza Moczarskiego. Dawny żołnierz Armii Krajowej opisał w nich Jürgena Stroopa – dowódcę akcji pacyfikacyjnej warszawskiego getta. Autor w swoim dziele przedstawił fakty w sposób jak najbardziej staranny, pragnąc uniknąć jakichkolwiek zafałszowań i przekłamań. Z tego powodu jego dzieło należy do tych najbardziej cenionych – stanowi nie tylko rodzaj analizy psychologicznej wojennego zbrodniarza, ale jest także niezwykle wartościowym materiałem historycznym.

Po drugiej wojnie światowej do wydarzeń rozgrywających się w latach 1939-1945 odnoszono się wielokrotnie. Niektórzy autorzy czynili to z perspektywy indywidualnej – ludzkiej – wskazując na upadek wartości oraz niemożność egzystowania w świecie naznaczonym owym kataklizmem. Inni z kolei starali się zawrzeć w swoich dziełach jak najwięcej faktów – utrwalić heroiczne postawy i możliwie najdotkliwiej piętnować te niegodne człowieka.

Polecamy również:

  • Holocaust w literaturze

    Na skutek brutalnych, wręcz nieludzkich, działań nazistów w czasie II wojny światowej zginęło ok. 6 milionów Żydów. Holocaust – owym terminem, zarezerwowanym uprzednio do nazywania praktyk religijnych, określono zagładę wyznawców judaizmu – stał się jednym z najbardziej... Więcej »

  • Powstanie warszawskie w literaturze

    Ostateczną decyzję o rozpoczęciu powstania warszawskiego podjęto 31 lipca 1944 r. Dzień później, o godzinie 17, polskie oddziały przystąpiły do walki z Niemcami. Była to walka nierówna, lecz w istocie heroiczna. Bohaterstwo obrońców Warszawy stało się impulsem dla wszystkich rodaków,... Więcej »

  • Wspomnienia wojenne i obozowe

    Ludzie, którym przyszło żyć w czasie II wojny światowej, musieli zmierzyć się nie tylko z najeźdźcami, ale także ze swoimi wewnętrznymi słabościami, starając się żyć jak najgodniej i jak najlepiej służyć swojej ojczyźnie w tamtym okresie. Czas wszechogarniającego zniszczenia i nieustannego zagrożenia... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 1 + 5 =
Ostatnio komentowane
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03
Dodajmy, że było to również ostatnie powstanie wendyjskie (słowiańskie) na terenie N...
• 2024-09-04 21:32:33