 |
| Kazimiera Iłłakowiczówna |
Biografia
Kazimiera Iłłakowiczówna urodziła się w 1888 roku w Wilnie. Była nieślubnym dzieckiem Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana (syna Tomasza Zana). Wcześnie została osierocona przez matkę, wychowywała ją natomiast Zofia Bynowa, z rodu Plater-Zyberkówna. W Warszawie poetka ukończyła pensję Cecylii Plater-Zyberkówny. Następnie była wolną słuchaczką w Genewie i w Oxfordzie. Maturę zdała w Petersburgu, a potem studiowała filologię polską i angielską na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Pierwszy zbiór poetycki, „Ikarowe loty”, Iłłakowiczówna wydała w 1911 roku. I wojnę światową spędziła w Rosji, jako sanitariuszka. Chciała nawet wstąpić do organizowanej przez Józefa Piłsudskiego armii, ale spotkała się z wyraźną odmową. W czasie wojny poważnie zachorowała na cholerę, co zaowocowało głębokim religijnym nawróceniem. Po powrocie do Polski Iłłakowiczówna zamieszkała w Warszawie i zaczęła pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W 1926 roku otrzymała natomiast posadę osobistej sekretarki marszałka Józefa Piłsudskiego. Funkcję tę pełniła aż do śmierci wodza w 1935 roku. Piłsudski był wielką, niespełnioną miłością poetki. Po jego śmierci poświęciła mu książkę wspomnieniową „Ścieżka obok drogi” (1936), a także tom wierszy „Wiersze o Marszałku Piłsudskim 1912 – 1935” (1936).
Jednocześnie publikowała swoje utwory i brała czynny udział w życiu literackim. Była formalnie związana z grupą poetycką Skamander, choć nie wywarło to decydującego wpływu na jej poezję. Publikowała między innymi w „Skamandrze”, „Wiadomościach Literackich”, „Kurierze Porannym”. Była znaną i docenianą osobowością międzywojnia. Otrzymała między innymi Państwową Nagrodę Literacką w 1935 roku i Złoty Wawrzyn PAL. We wrześniu 1939 roku, wraz z MSZ została ewakuowana do Rumunii, gdzie spędziła wojnę.
W 1947 roku wróciła do Polski i zamieszkała w Poznaniu. Utrzymywała się głównie z przekładów literatury, a także z drobnych publikacji. Współpracowała z „Dziś i Jutro”, „Tygodnikiem Powszechnym”, „Twórczością”, „Nową Kulturą”, „Życiem Literackim” czy „W Drodze”. Była laureatką nagród krajowych i zagranicznych, np. nagrody Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1966), Ministra Kultury I stopnia (1967), paryskiej „Kultury” (1971) czy nagrody im. Brata Alberta (1981). Otrzymała też doktorat honoris causa uniwersytetu w Poznaniu. Pod koniec życia w wyniku zaawansowanej jaskry poetka straciła wzrok. Zmarła w Poznaniu w 1983 roku.
Charakterystyka twórczości
Twórczość międzywojenna
Iłłakowiczówna była poetką, tłumaczką, prozaikiem, a także dramaturgiem. Debiutowała jako poetka już w 1905 roku wierszem „Jabłonie” wydrukowanym w „Tygodniku Ilustrowanym”. Jej pierwszy zbiór poetycki „Ikarowe loty” ukazał się jeszcze przed I wojną światową w 1911 roku, zaś w 1917 roku wydała tom „Trzy struny”.
Twórczość pisarki w okresie międzywojennym otwiera zbiór „Śmierć Feniksa” (1922), który z jednej strony ze względu na obecność codziennego konkretu wpisuje się w poetykę Skamandra, z drugiej natomiast fantastyczne dzieje relacji podmiotu-kobiety z lwem nieco odróżniają tę poezję od utworów innych Skamandrytów. Generalnie twórczość Iłłakowiczówny jest w okresie międzywojnia zjawiskiem osobnym i oryginalnym. Pojawiająca się tu problematyka typowo kobieca, tematyka miłosna i macierzyńska sytuuje tę poezję obok utworów Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
Kolejne książki poetyckie: „Połów” (1926), „Obrazy imion wróżebne” (1926), „Opowieści o moskiewskim męczeństwie. Złoty wianek” (1927), „Płaczący ptak” (1927) „Czarodziejskie zwierciadełka” (1928) stanowią stopniowe odejście poetki od skamandryckiej codzienności w kierunku liryki religijnej, a także mitu i baśniowości. Dużą rolę zaczynają odgrywać tu wspomnienia z dzieciństwa ukazane w konwencji ludowości. Tom „Opowieści o moskiewskim męczeństwie” jest stylizowany na dawną hagiografię. W 1936 roku Iłłakowiczówna wydała zbiór poświęcony Piłsudskiemu, „Wiersze o Marszałku Piłsudskim (1912 – 1935)”. Ważnym zbiorem wydanym w międzywojniu był również „Popiół i perły”(1939), z którego pochodzi cykl „Wiersze chropowate”, uznawany za zapowiedź poetyki dominującej w powojennej, nowoczesnej poezji.
Osobną część twórczości Kazimiery Iłłakowiczówny stanowiły utwory dla dzieci. Pisywała je w dwudziestoleciu międzywojennym („Bajeczna opowieść o królewiczu La-Fi-Czaniu, o żołnierzu Soju i dziewczynce Kio”, „Rymy dziecięce”).
Twórczość wojenna i powojenna
W czasie wojny w Budapeszcie ukazał się tom Iłłakowiczówny „Wiersze bezlistne” (1942). Najważniejsze powojenne dzieła poetki to „Lekkomyślne serce” (1959) i „Szeptem” (1966). Potem zaś ukazały się jeszcze „Ta jedna nić. Wiersze religijne” (1967), „Liście i posągi” (1968), „Odejście w tło” (1976).
Najważniejsze utwory i ich opracowania
Kolęda katyńska
Opowieść małżonki św. Aleksego
Błękitna chwila