 |
| Zofia Nałkowska/ fot. audiovis.nac.gov.pl |
Biografia
Zofia Nałkowska urodziła się w 1884 roku w Warszawie. Jej ojciec, Wacław Nałkowski, był dobrze znany w środowisku stołecznej inteligencji. Zajmował się głównie geografią, ale pisywał również teksty publicystyczne i artykuły dotyczące literatury. W znaczący sposób wpłynął na kształtowanie się poglądów, charakteru i wiedzy córki. Była osobą silną, nie zgadzającą się na niesprawiedliwość społeczną. Przez całe swoje życie walczyła o równouprawnienie płci. Ten temat jest szczególnie widoczny w jej wczesnej twórczości. Późniejsza poświęcona jest przede wszystkim badaniu tajników ludzkiej psychiki z uwzględnieniem uwarunkowań społecznych analizowanych jednostek.
Zofia ukończyła jedną z warszawskich pensji, jednak swoje wszechstronne wykształcenie zawdzięczała przede wszystkim prywatnym lekturom i staraniom rodziców. Po ukończeniu pensji w 1901 roku, uczęszczała na wykłady Uniwersytetu Latającego. Zadebiutowała bardzo wcześnie, bo już w wieku czternastu lat, wierszem „Pamiętam” na łamach „Przeglądu Tygodniowego”. Szybko jednak porzuciła poezję dla prozy.
W 1904 wychodzi za mąż za Leona Rygiera i publikuje swoją pierwszą powieść „Lodowe pola”. Małżeństwo nie jest szczęśliwe i kończy się rozstaniem już około 1909 roku. W czasie I wojny światowej Nałkowska nawiązała znajomości z kręgiem skupionym wokół Piłsudskiego. Dzięki temu poznała Jana Gorzechowskiego, za którego wyszła w 1922 roku (małżeństwo rozpadło się siedem lat później). W latach 20. pracowała w Biurze Propagandy Zagranicznej jako kierownik sekcji literackiej. Wraz z publikacją kolejnych powieści zyskiwała coraz mocniejszą pozycję w środowisku literackim.
W latach 30. związała się z grupą literacką „Przedmieście”, która propagowała literaturę silnie zaangażowaną społecznie i sympatyzującą z ideami socjalistycznymi. Jako jedyna kobieta zostaje przyjęta do Polskiej Akademii Literatury. W 1935 roku ukazuje się jedna z najsłynniejszych powieści Nałkowskiej: „Granica”. W czasie wojny przebywa w okupowanej stolicy, gdzie prowadzi sklep z tytoniem. Działa także aktywnie w podziemnym życiu literackim. W 1945 akceptuje nową władzę i przyjmuje mandat członka Krajowej Rady Narodowej, następnie bierze udział w pracach Sejmu Ustawodawczego.
Powiązania z ówczesną władzą pozwalają jej wejść w skład Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Efektem zapoznania się ze wstrząsającymi świadectwami zbrodni jest zbiór literackich reportaży zatytułowany „Medaliony”. Zofia Nałkowska zmarła w 1954 roku i została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Alei Zasłużonych.
Charakterystyka twórczości
Zofia Nałkowska debiutowała jeszcze przed I wojną światową na łamach „Przeglądu Tygodniowego” wierszem „Pamiętam”. Pierwszym prozatorskim utworem autorki było opowiadanie „Orlica” (drukowane w „Ogniwie” w 1903). W okresie Młodej Polski Nałkowska wydaje powieści: „Kobiety” (1906), „Książę” (1907), „Rówieśnice” (1909), „Narcyza” (1910), „Węże i róże” ((1913), „Hrabia Emil” (1918).
Wielkość talentu pisarki ujawnia się jednak najbardziej w okresie międzywojnia. Nałkowska wchodzi w klimat dwudziestolecia zbiorem „Charaktery” (1922) i powieścią polityczną „Romans Teresy Hennert” (1923), w której można dostrzec krytyczny stosunek autorki do elit rządzących w II Rzeczpospolitej. Prawdziwie wielkie osiągnięcia prozy Nałkowskiej przynoszą natomiast lata 30., a więc powieści wpisujące się w nurt realizmu psychologicznego. Realizm przeważa w dziełach „Dom nad łąkami” (1925) i „Choucas” (powieść utrzymana w stylu reportażowym i sięgająca do mitu Europy). Z kolei wydana w 1928 roku „Niedobra m