Dwudziestolecie międzywojenne – światopogląd – ogólna charakterystyka

Niezwykle trudno opisać w sposób syntetyczny światopogląd okresu dwudziestolecia międzywojennego. Z jednej strony jest to bowiem określona epoka mieszcząca się w konkretnych ramach czasowych (1918-1939), z drugiej natomiast – pod względem wizji świata – stanowi ona wyraźną kontynuację nurtów modernizmu, np. nietzscheanizmu czy bergsonizmu. Ponadto mamy tu do czynienia z niezwykłą różnorodnością światopoglądowych postaw, które oscylują pomiędzy idealizmem (np. fenomenologia) i empiryzmem (pragmatyzm). Znaczące tło dla światopoglądu międzywojnia stanowi również rozwój psychologii.

Idąc śladami Jerzego Kwiatkowskiego można jednak wskazać pewną drogę ewolucji klimatu epoki. Otóż, dwudziestolecie rozpoczęło się wielkim optymizmem i wiarą w możliwość zbudowania nowego, lepszego świata. Następnie nastąpiła pewna stabilizacja nastrojów, wreszcie – w latach 30. – pojawiły się silne tendencje katastroficzne związane z kryzysem ekonomicznym i narastającym zagrożeniem totalitaryzmem.

Dwudziestolecie międzywojenne - główne nurty filozofii i psychologii

Wiarę w ludzkie zdolności poznawcze reprezentowała fenomenologia Husserla. Filozof ten był przekonany, że prawda ma charakter obiektywny i można do niej dotrzeć w sposób bezpośredni, za pomocą aktów czystej świadomości. Rolę bezpośredniego poznania na drodze intuicji podkreślał również Bergson ze swoim słynnym pojęciem „elan vital”, odzwierciedlającym aktywność i wolę życia wpisaną w ludzkie istnienie. Intuicja była także istotna w estetycznej filozofii Benedetto Crocego.

William James uważał z kolei, że prawdą jest tylko to, co spełnia kryteria użyteczności i co można poddać doświadczeniu – nazywał to pragmatyzmem. Jego poglądy otwierały się na ujęcia psychologiczne, James uważał bowiem, że ludzka świadomość ma charakter ciągłego strumienia, a nie zatomizowanej całości. Koncepcja strumienia świadomości znalazła wielki oddźwięk w literaturze dwudziestolecia (np. „Ulisses” Joyce’a).

Na gruncie psychologii doszło do prawdziwej rewolucji. Zygmunt Freud odkrył istnienie podświadomości i stwierdził, że ludzkim życiem kierują nieświadome instynkty, zwłaszcza o charakterze seksualnym. Z kolei jego uczeń, Carl Gustav Jung, stworzył teorię podświadomości zbiorowej, w której przechowywane są uniwersalne wzorce zachowań, tzw. archetypy. Alfred Adler był natomiast twórcą psychologii analitycznej, opierającej się na przekonaniu, że głównym mechanizmem ludzkiej egzystencji jest pragnienie pokonania kompleksu niższości.

W opozycji do psychoanalizy i psychologii głębi powstała idea behawioryzmu, propagowana przez Johna Watsona, który negował introspekcję, uważał zaś, że jedynym źródłem wiedzy o człowieku jest analiza jego zewnętrznych zachowań.

W latach 30. powstała również filozofia egzystencji, reprezentowana przez Martina Heideggera, Jeana Paula Sartre’a i Karla Jaspersa, akcentująca absurdalność ludzkiego istnienia i wpisane w nie lęk oraz tragizm. Na szerszą skalę oddziałała ona jednak dopiero po II wojnie światowej.

Swoistą kodą zamykającą okres dwudziestolecia w zakresie światopoglądu był katastrofizm Oswalda Spenglera. Przekonanie o rychłym końcu kultury europejskiej znalazło odzwierciedlenie również w dziedzinie ekonomii i polityki.

Podsumowując, światopogląd okresu międzywojnia opiera się na ideach zrodzonych i rozwijanych pomiędzy dwiema wielkimi wojnami, których cień kładł się na życiu ludzi i objawiał w skrajnie różnych postawach: od wielkiego zachwytu życiem i cywilizacją po całkowity pesymizm

Polecamy również:

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 4 =
Ostatnio komentowane
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17
Dziękuję za krótką acz treściwą syntezę :)
• 2024-09-24 21:14:03
Dodajmy, że było to również ostatnie powstanie wendyjskie (słowiańskie) na terenie N...
• 2024-09-04 21:32:33