Jan Lechoń - biografia i twórczość

Biografia

Jan Lechoń (prawdziwe nazwisko Leszek Serafinowicz) urodził się w 1899 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej. Debiutował jako poeta już w wieku 14 lat tomem „Na złotym polu” (1913).

Twórca studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, jednocześnie zaś współredagował pismo „Pro Arte et Studio”. Był również współzałożycielem kabaretu Pod Picadorem, a w 1920 r. grupy poetyckiej Skamander. Jako członek grupy współpracował z „Wiadomościami Literackimi” i „Skamandrem”. Zasłynął także z twórczości satyrycznej, wydał np. „Rzeczpospolitą Babińską”, założył pismo satyryczne „Cyrulik Warszawski”.

Lechoń miał jasno sprecyzowane poglądy polityczne: był gorącym zwolennikiem marszałka Józefa Piłsudskiego. Jako poeta należał do najwybitniejszych osobowości epoki, czynnie uczestniczył w życiu literackim jako członek ZZLP, sekretarz PEN Clubu, sekretarz redakcji „Pamiętnika Warszawskiego”. W 1930 roku wyjechał do Paryża jako attache kulturalny ambasady polskiej. Po wybuchu wojny i wkroczeniu Hitlera do Francji Lechoń przedostał się przez Portugalię i Brazylię do USA. W Stanach Zjednoczonych redagował między innymi „Tygodnik Polski”, a także należał do inicjatorów Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku.

Poeta przez całe życie cierpiał na poważne epizody depresyjne. W 1956 roku popełnił samobójstwo (skoczył z okna hotelu Hudson w Nowym Jorku). W 1991 roku przewieziono jego prochy do Polski i pochowano na cmentarzu w Laskach.

Charakterystyka twórczości

Lechoń debiutował bardzo wcześnie, jeszcze przed I wojną światową. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zasłynął jako satyryk („Rzeczpospolita Babińska” 1921) jednak prawdziwa popularność poety zaczęła się wraz z wydaniem tomu „Karmazynowy poemat” (1920). Zbiór zawiera jedynie siedem wierszy, których bohaterami są wielkie postacie polskiej historii, np. Mickiewicz, Słowacki, Mochnacki, Piłsudski. Tom stanowi jednak dyskusję z narodową martyrologią, jest również głęboką refleksją nad przyszłymi losami niepodległej Polski, wpisuje się więc w problematykę historiozoficzną. Poeta przeciwstawia tu wartość zwyczajnego życia sile wielkiej tradycji. Zbiór otwiera słynny, programowy wiersz „Herostrates” będący rozrachunkiem z romantycznym wzorcem poezji wieszczej. Jednocześnie widać u Lechonia wielką fascynację postacią Piłsudskiego, głównego bohatera ostatniego utworu. Został on przedstawiony jako wcielenie wielkiego czynu i zbawca narodu, którego przyjście zapowiada poprzedzający go „Mochnacki”.

Kolejny tom Lechonia to „Srebrne i czarne” (1924). Tytuł zbioru to aluzja do tradycyjnej kolorystyki pogrzebowej i taką właśnie tonację posiada ta, jak pisze Jerzy Kwiatkowski, „jedna z najbardziej pesymistycznych książek poetyckich w polskiej literaturze”. Tematyka zbioru koncentruje się wokół śmierci, przemijania, winy i miłości, a utwory tu zgromadzone posiadają wymowę uniwersalną. „Srebrne i czarne” stanowi początek skamandryckiego klasycyzmu, a więc poetyki tradycji i artystycznego kunsztu.

Twórczość emigracyjna

Lechoń wydaje w dwudziestoleciu  międzywojennym jedynie dwa wspomniane, ważne tomy poetyckie. Do twórczości artystycznej powraca dopiero jako emigrant. Po długim milczeniu pojawiają się tom „Lutnia po Bekwarku” (1942) i „Aria z kurantem” (1945), zawierające katastroficzne wizje zagłady zachodniej cywilizacji, a także komentarz do sytuacji politycznej Polski pojałtańskiej. Ostatni zbiór poetycki Lechonia ukazuje się w 1954 roku, „Poezje zebrane”. Zawiera on liczne nawiązania do narodowej przeszłości, a także kultury i sztuki Zachodu. Znanym dziełem Lechonia jest także jego dziennik, który prowadził w całym nowojorskim okresie życia, poczynając od roku 1949. Była to forma swoistej autoterapii zaleconej poecie przez psychiatrę. Ponadto Lechoń tworzył również eseje historycznoliterackie („O literaturze polskiej”), pisywał recenzje krytyczne i teksty publicystyczne.

Jan Lechoń