 |
|
Bolesław Leśmian
|
Biografia
Bolesław Leśmian (prawdziwe nazwisko Lesman) urodził się w 1878 roku w Warszawie, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Do 1901 roku mieszkał jednak w Kijowie, gdzie ukończył gimnazjum klasyczne i studia prawnicze.
Jako poeta debiutował w 1895 roku w tygodniku „Wędrowiec”. Dzięki wujowi, Antoniemu Lange, Leśmian nawiązał kontakt ze znanym pismem Zenona Przesmyckiego „Chimera”, na łamach którego drukował swoje wiersze. Wiele podróżował po Europie, między innymi po Niemczech i Francji. Jego młodzieńczą miłością była kuzynka, Celina Sunderland. Jednak w 1905 roku poeta poznał w Paryżu jej przyjaciółkę i ożenił się z nią. Wybranką Leśmiana była malarka Zofia Chylińska.
W 1911 roku twórca związał się z teatrem – pracował jako reżyser w Teatrze Artystycznym w Warszawie, a następnie kierownik Teatru Polskiego w Łodzi. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości poeta prowadził kancelarię notarialną w Hrubieszowie, a potem w Zamościu. Niestety po siedmiu latach jego zastępca zniknął z pokaźną sumą pieniędzy, zostawiając Leśmiana w długach i niesławie.
Poeta przez większość życia (od 1917 roku) prowadził podwójne życie – utrzymywał romans z Dorą Lebenthal, warszawską lekarką. W 1933 roku autor „Dziejby leśnej” został członkiem PAL, w następstwie czego przeniósł się wraz z rodziną (żoną i dwiema córkami) do Warszawy. Zmarł na atak serca w 1937 roku.
Twórczość
Leśmian debiutował w okresie Młodej Polski, a jego poetyka, mimo wybitności i oryginalności, była mocno osadzona w modernistycznym symbolizmie. Pierwszy tom poetyckim pisarza to „Sad rozstajny” z 1912 roku, który nie znalazł tak dużego uznania w oczach krytyków i czytelników jak poezja Leopolda Staffa. W tym okresie poeta pisywał również baśnie prozą: „Klechdy sezamowe” (1912), „Przygody Sindbada Żeglarza”. Pierwszym zbiorem wierszy wydanym w dwudziestoleciu była natomiast „Łąka” (1920). Tom uzyskał pochlebne recenzje, ale jak zaznacza Jerzy Kwiatkowski, inność Leśmiana od modnych wówczas futurystów i skamandrytów nie przysporzyła poecie wielkiej popularności. Widziano bowiem w twórczości Leśmiana wątki młodopolskie: zainteresowanie ludowym folklorem i barwną symbolikę.
Najważniejszym bohaterem swojej poezji uczynił Leśmian naturę, postrzeganą jako żywioł niemal metafizyczny, zarazem pociągający i groźny („Topielec”). Mit regresu w przestrzeń pierwotną, a więc rzeczywistość przyrody, sferę instynktów i namiętności, stał się centralnym motywem tej twórczości. Poeta stworzył wspaniały świat wyobraźni zaludniony przedziwnymi postaciami z pogranicza bytu i niebytu, jak np. w wierszu „Dwoje ludzieńków”.
Inspirację w zakresie tematów poetyckich, ale też rozwiązań formalnych twórca czerpał w dużej mierze z ludowych podań, dlatego jego utwory najczęściej są stylizowane na balladę. W „Łące” zaznaczyła się u Leśmiana nie tylko tendencja do studiowania śmierci, ale także brzydoty i ułomności świata. Tę ostatnią można dostrzec w cyklach „Ballady” i „Pieśni kalekujące”. Nie sposób również nie wspomnieć o wspaniałym cyklu wierszy erotycznych „W malinowym chruśniaku”.
Lata 30.
W drugiej połowie lat trzydziestych Leśmian wydał z kolei tom „Napój cienisty” (1936), w którym zarysowane we wcześniejszej twórczości tendencje uległy radykalizacji. Ludowy folklor został zastąpiony bardziej uniwersalną metafizyczną fantastyką, a emocjonalna tonacja wierszy stała się pesymistyczna. Naczelnym problemem Leśmian uczynił w owym tomie śmierć i kwestie religijne. Jak stwierdza Jerzy Kwiatkowski, Bóg:
podlega [tu] dewaloryzacji, jest Bogiem o nadwątlonej doskonałości, wszechmocy, nieśmiertelności, wreszcie – Bogiem z pogranicza istnienia i nieistnienia, Bogiem zagrożonym przez nicość i śmierć”. Tendencje te widoczne są np. w „Urszuli Kochanowskiej”, „Betleem” czy w „Trupięgach.
Kontynuował w „Napoju cienistym” również Leśmian podstawowe założenia swojej poetyki, czyli niesłychane bogactwo słowotwórcze wyrażające się w żywiole neologizmów. Ulubionym zabiegiem poety było stosowanie przedrostków oznaczających brak lub negację: np. „bez”, dzięki czemu autor tworzył niebywałe poetyckie światy niby-istnień i dziwacznych bytów.
Po śmierci poety ukazał się natomiast zbiór „Dziejba leśna” (1938). Leśmian pozostawił również po sobie eseistykę i prozę poetycką („Klechdy polskie” – wyd. 1956).