Traktat wersalski był układem pokojowym pomiędzy Niemcami i państwami ententy, który ostatecznie zakończył I wojnę światową. Podpisano go w Paryżu 28 czerwca 1919 roku, a ratyfikowano 10 stycznia 1920 roku. W obradach konferencji pokojowej brało udział 27 państw, w tym Polska, natomiast nie dopuszczono do dyskusji krajów pokonanych (Niemcy, Austro-Węgry, Turcja, Bułgaria) oraz Rosji (jako bezprawnie rządzonej przez bolszewików). Stronę polską reprezentowali Ignacy Paderewski i Roman Dmowski.
Traktat wersalski - postanowienia
 |
| Posiedzenie w Wersalu |
Na mocy postanowień traktatu wersalskiego powołano do życia pokojową, międzynarodową organizację – Liga Narodów, z główną siedzibą w Genewie, której główną rolą miało być zapobieganie konfliktom zbrojnym.
Drugą ważną decyzją było określenie dalszych losów przegranych Niemiec. W wyniku postanowień traktatowych Niemcy poniosły znaczne straty terytorialne, zwłaszcza na rzecz Francji, Belgii, Polski, Danii i Czechosłowacji. Gdańsk został ustanowiony Wolnym Miastem, Luksemburg (wchodzący w skład Niemiec) stał się niepodległym państwem, a na terytoriach spornych, zamieszkiwanych przez wiele różnych nacji, miały odbywać się plebiscyty; między innymi na Górnym Śląsku, którego wschodnią część wraz z Katowicami i Chorzowem Polska odzyskała w 1921 roku.
 |
| Wielka Czwórka (od lewej): David Lloyd George, V. Orlando, G. Clemenceau, Woodrow Wilson |
Niemcy zostały również zdemilitaryzowane, co sprowadzało się do redukcji liczebności armii i zakazu posiadania czołgów, samolotów bojowych oraz okrętów podwodnych.
Państwo niemieckie obciążono także koniecznością zapłaty 132 milionów marek w złocie za straty wojenne. Niemcy musiały uznać niepodległość Austrii, Polski i Czechosłowacji, jednocześnie ustanowiono w Niemczech trzy strefy okupacyjne, które miały zapewnić przestrzeganie przez nie postanowień traktatu.
Traktat wersalski - skutki i znaczenie
Postanowienia traktatu wersalskiego miały olbrzymie znaczenie dla Polski, ponieważ oficjalnie uznawały istnienie II Rzeczpospolitej na mapie Europy i świata. Kraj po ponad 120 latach niewoli, podzielony pomiędzy trzech zaborców mógł się wreszcie odrodzić jako w pełni suwerenna demokratyczna republika parlamentarna. Wydarzenie to było przez Polaków traktowane w kategoriach politycznego cudu.
Niemcy nie przestrzegały jednak w pełni postanowień traktatu, zwłaszcza względem nakazu demilitaryzacji. W 1922 roku zawarły ze Związkiem Radzieckim układ w Rapallo, dzięki któremu kraje mogły prowadzić zakrojoną na szeroką skalę współpracę wojskową, co znacznie ułatwiło Niemcom odbudowanie potęgi swojej armii. Z powodu interwencji Stanów Zjednoczonych nastąpiła również redukcja zadłużenia państwa niemieckiego.
Uważa się, że traktat wersalski, odbierany przez społeczeństwo niemieckie jako krzywdzący, przyczynił się do radykalizacji nastrojów, a co za tym idzie – szerokiego poparcia faszystowskiej partii NSDAP i Hitlera.