Powstanie Austro-Węgier - przyczyny

Cesarstwo Austriackie, będące jeszcze w wieku XVIII jednym z najsilniejszych państw na arenie Europejskie, wykazywało w drugiej połowie XIX wieku symptomy ostrego kryzysu. Miało to związek głównie z wielonarodową strukturą państwa Habsburgów. W kraju ścierały się ambicje trzech ambitnych żywiołów – niemieckiego, bardziej powiązanego z krajami Rzeszy niż resztą kraju, węgierskiego, dążącego do niepodległości swojego państwa i słowiańskiego,  rozproszonego, ale ciągle silnego. Problem wielonarodowości stał się szczególnie palący w momencie, gdy w Europie zaczęła kształtować się nowoczesna świadomość narodowa, patriotyzm i tendencje nacjonalistyczne.

Dodatkowo Austria traciła swoje dawne znaczenie na rzecz ambitnego i wzrastającego w siłę państwa pruskiego. Ostatecznym dowodem na zmianę układu sił w Rzeszy, jak również upokorzeniem dumnej Austrii była jej klęska w wojnie z Prusami w roku 1866. Monarchia habsburska nie poniosła wtedy wielkich strat terytorialnych, ale na zawsze już utraciła zwierzchność nad państwami niemieckimi, które wkrótce zresztą dokonały unifikacji.

Aby wzmocnić stabilność państwa, cesarz Franciszek Józef I postanowił oprzeć się na ambitnych i mających od zawsze duże ambicje narodowe Węgrach. W wyniku rozmów pomiędzy przedstawicielami patriotycznych ruchów węgierskich, a dworem w Wiedniu dokonano w roku 1867 transformacji Cesarstwa Austriackiego w nowe państwo, dwuczłonowe Austro – Węgry. „Nowe” państwo składało się z dwóch członów połączonych unią personalną, a władca austriacki koronował się oddzielnie na króla węgierskiego  (stąd też popularny skrót c.k., który należy rozwijać jako cesarsko – królewski, albo cesarsko – królewskie itp.). Podobnie jak w dawnej Rzeczpospolitej, człony te posiadały oddzielne rządy, sądownictwo, prawo itp. Jednakże transport ludzi i towarów pomiędzy nimi był swobodny. Austro – Węgry były typową monarchią parlamentarną.

Warto tu nadmienić, że przekształcenie w Austro – Węgry nie zakończyło konfliktów narodowościowych w państwie, gdzie ciągle jeszcze istniały silne ruchy słowiańskie, również domagające się autonomii. Z tego powodu wiele kół dworskich, jak również członków rodziny cesarskiej, uważało że należy dokonać kolejnego podziału i z monarchii dualistycznej przejść na trialistyczną.  Miał więc powstać trzeci człon państwa, oparty na Polakach (Austro-Polsko-Węgry), Czechach lub narodach bałkańskich. Wiele wskazuje na to, że gdyby nie klęska Państw Centralnych, to doszłoby do realizacji tego planu.