Liga Narodów w okresie międzywojennym - działalność, ocena skuteczności

Liga Narodów była pierwszą w historii próbą stworzenia organizacji międzynarodowej, która czuwałaby nad pokojem na świecie i zapobiegała wybuchowi konfliktów. Zadanie to było bardzo ambitne, ale i trudne do zrealizowania. W skład Ligii wchodziło wielu wpływowych polityków, reprezentujących silne państwa, jednakże często trudno im było osiągnąć porozumienie w istotnych sprawach. Kłopotem był też dobór środków, którymi mogła posługiwać się Liga, by realizować swoje cele. O ile w pierwszych latach po wojnie kluczowe znaczenie miał sam autorytet zwycięskich państw Ententy, później znaczenie tego czynnika spadało. Jednym z największych ciosów dla Ligii był brak zaangażowania się Stanów Zjednoczonych, jednego z inicjatorów powstania organizacji, który później niespodziewanie wycofał się z tworzonych struktur.

Na początku działalności Ligi, w latach 20. XX wieku udało jej się odnieść kilka dużych sukcesów w kwestiach konfliktów granicznych. Udało jej się rozwiązać m.in. spór dotyczący przynależności Wysp Alandzkich pomiędzy Finlandią a Szwecją, problem autonomii Memla (Kłajpedy), czy też konflikt polsko – niemiecki o Śląsk. Z dużym niezadowoleniem Ligii spotkała się natomiast polska akcja przejęcia z rąk litewskich Wilna, tzw. „bunt Żeligowskiego”. Liga interweniowała też w lokalnym konflikcie grecko – włoskim.

O ile jednak małe, lokalne konflikty lat 20. zostały przez Ligę rozwiązane w mniejszym lub większym stopniu, lata 30. były okresem trudnych sprawdzianów, którym już nie udało się sprostać. Jako jeden z pierwszych można wymienić początek konfliktu pomiędzy Chinami a Japonią w roku 1932, kiedy to Liga Narodów nie była w stanie zająć wspólnego stanowiska w sprawie inwazji. Sytuacja ta powtórzyła się w drugiej fazie konfliktu, od roku 1937, kiedy to apele o zachowanie pokoju i zakończenie walk pozostały bez odpowiedzi. Podobnie bezowocne były próby mediacji przeprowadzone podczas włoskiej inwazji na Abisynię w roku 1935. Embargo nałożone na Włochy nie zaszkodziło zbytnio gospodarce tego kraju, a wkrótce aneksja terenów Abisynii stała się faktem. Niedługo potem zresztą, bo już w 1937 roku, Włochy opuściły Ligę Narodów. Kompromitacją zakończyła się również próba mediacji w czasie wojny domowej w Hiszpanii (1936 – 1939), gdzie Liga apelowała najpierw o zachowanie pokoju, później zaś o wstrzymanie dostaw broni i ochotników z innych państw. Oba apele zostały całkowicie zignorowane. W tym okresie apele Ligii straciły już na znaczeniu i nie przejmowała się już nimi ani III Rzesza, ani Związek Radziecki. Stąd też podejmowane w latach 1938 - 1939 akcje Ligii mające na celu zachowanie pokoju w Europie spełzły na niczym, a organizacja ta przestała się liczyć jako realna siła polityczna.

Liga Narodów, mimo szczytnych intencji, nie była w stanie spełnić roli jaką w niej pokładano. Było to wynikiem kilku czynników, z których do najważniejszych należą brak zaangażowania USA, niezgodność pomiędzy różnymi członkami Ligii w kluczowych kwestiach i sprzeczne interesy wielu mocarstw wchodzących w jej skład. Nie należy jednak oceniać jej działalności jako całkiem bezowocnej. Jej podstawowe idee i przykład stały się później inspiracją i swoistą kopalnią doświadczeń dla znacznie doskonalszego tworu, zorganizowanego po wojnie, jakim jest ONZ.