Traktat w Rapallo (1922) i jego postanowienia

Układ w Rapallo jest uważany za jedno z najciekawszych i najbardziej znaczących wydarzeń sceny politycznej w latach 20. XX wieku. Był on wielkim zaskoczeniem dla światowej opinii publicznej, a w Polsce odebrano go jako potencjalne zagrożenie. Przed 1922 rokiem bowiem nikt nie spodziewał się, że dwa państwa będące nie tak dawno zaciekłymi wrogami mogą tak szybko zostać połączone wspólnotą interesów.

10.04.1922 roku w Genui doszło do zjazdu przedstawicieli światowych mocarstw. Głównym celem delegatów było przeprowadzenie rozmów z przedstawicielami Rosji bolszewickiej. Dla wszystkich stało się już bowiem jasne, że władza sowiecka jest, wbrew nadziejom Zachodu, ugruntowana. Konferencja miała na celu zaakceptowanie RFSRR (Rosyjskiej Federacyjnej Sowieckiej Republiki Radzieckiej; Związek Radziecki został oficjalnie utworzony dopiero w grudniu tego samego roku) na światowej scenie politycznej i uzgodnienie najważniejszych umów handlowo – gospodarczych.

Niespodziewanie dla obserwatorów zagranicznych, delegacja radziecka wdała się w oddzielne, bardzo przyjazne rozmowy z delegatami niemieckimi. W tym samym okresie Niemcy, upokorzone po przegranej I wojnie światowej i obarczone wieloma kontrybucjami, również były zdegradowane do roli państwa drugiej kategorii i, podobnie jak Rosja Radziecka, szukały ewentualnych sprzymierzeńców.

Rezultatem rozmów delegacji radzieckiej i niemieckiej było podpisanie oddzielnego traktatu 16.04.1922 roku, przez delegata radzieckiego Gieorgija Cziczerina i niemieckiego, Walthera Rathenau. Oba państwa wyrzekały się wzajemnych pretensji terytorialnych, jak również wszelkich kontrybucji wojennych. Oprócz tego przywrócono normalne stosunki dyplomatyczne. Daleko ważniejsze były jednak dalsze rozszerzenia owego układu, do których doszło w przeciągu kilku miesięcy. Niemcy byli głęboko zainteresowani radzieckimi poligonami, gdzie wojsko niemieckie mogłoby ćwiczyć i testować rodzaje broni zakazane przez traktat wersalski, takie jak lotnictwo czy czołgi. Z kolei władze radzieckie były zainteresowane kupnem niemieckich technologii i pomocą niemieckich inżynierów w modernizacji kraju. Wkrótce pomiędzy Moskwą a Berlinem powstała regularna wymiana ludzi, towarów i usług, która przynosiła wielkie korzyści obydwu państwom.

Drastyczne ocieplenie stosunków niemiecko – radzieckich zostało przyjęte na świecie z zaskoczeniem i niedowierzaniem. Zwłaszcza Polacy czui się zagrożeni tak niespodziewaną zmianą frontu. Stawało się bowiem jasne, że dla Niemiec sojusz z Rosją Radziecką (wkrótce ZSRR) stanowi kolejny element gry obliczonej na odzyskanie utraconych w wyniku przegranej wojny terenów. Była to więc ponura zapowiedź dalszych działań niemieckich.