Wielki kryzys gospodarczy (1929) - przyczyny (geneza)

Po zakończeniu I wojny światowej i przestawieniu produkcji z militarnej na cywilną rozpoczął się okres trwającego przez większość lat 20 względnego dobrobytu w Europie i na świecie. Gospodarka stopniowo wzrastała, odbudowując się po zniszczeniach wojennych, stopniowo łagodzono problem zdemobilizowanych weteranów Wielkiej Wojny (chociaż w każdym kraju sytuacja wyglądała inaczej). Społeczeństwo zaczęło powoli się bogacić. Niewielu jednak dostrzegało niebezpieczeństwa, jakie wiązały się z coraz gwałtowniejszym rozwojem. W Stanach Zjednoczonych stopniowo dochodziło do powstania zjawiska znanego jako „bańka spekulacyjna”. Inwestorzy na giełdach kupowali akcje po cenach znacznie większych, niż były one realnie warte, później zaś używali ich jako zastawu do wzięcia pożyczki od banku. Owe pożyczki były zazwyczaj przeznaczane na kupno kolejnych akcji, co powodowało jeszcze większe „napompowanie” bańki i zwiększenie pozornej, a nie realnej wartości akcji.

Wreszcie gospodarka doszła do momentu, kiedy to dalsze utrzymywanie takiej fikcji nie było możliwe. Do krachu na Wall Street doszło 24.10.1929. Był to tak zwany „Czarny Czwartek”. Doszło wtedy do  masowego wyprzedawania akcji różnego rodzaju „nadmuchanych” firm, co powodowało spadek ich wartości. To z kolei spowodowało jeszcze większą panikę i coraz większą sprzedaż udziałów. W rezultacie katastrofalnego spadku wartości papierów wartościowych wielu inwestorów z dnia na dzień straciło majątek całego życia. Kolejne banki ogłaszały niewypłacalność i upadłość, co oznaczało, że pieniądze w nich złożone przepadały. Już nie tylko bankierzy i maklerzy, ale i zwyczajni ludzie tracili często oszczędności całego życia. Doszło do ogromnej liczby samobójstw, jak również protestów i strajków, zwłaszcza przeciwko zamykaniu kolejnych fabryk. W ciągu kilku miesięcy liczba bezrobotnych w USA wzrosła do około 30% całego ogółu ludności. Wkrótce też kryzys zaczął się przenosić na kolejne giełdy papierów wartościowych, „zarażając” swoimi skutkami Europę. W krótkim czasie praktycznie cały świat odczuł skutki nowojorskiego załamania.