Skutki wielkiego kryzysu gospodarczego na świecie

Wielki Kryzys ekonomiczny z lat 1929 – 1933 był szokiem zarówno dla rynku światowego, jak również szeroko rozumianego społeczeństwa. Nikt, poza pewnymi grupami ekonomistów, nie spodziewał się przecież, że „boom” gospodarczy, powstały po zakończeniu I wojny światowej, może skończyć się tak nagle i zamienić w tak głęboką recesję gospodarczą. Stąd też często ekonomiści dzielą dwudziestolecie międzywojenne na dwa mniejsze okresy - „tłuste lata dwudzieste” i „chude lata trzydzieste”.

Fala kryzysu na świecie doprowadziła do wielkiego zubożenia ludności, zwłaszcza zaś warstw niższych społeczeństwa. Zjawisko „nożyc cenowych” i spadku wartości produktów rolnych rujnowało zwłaszcza kraje opierające się na rolnictwie, takie jak Polska czy inne państwa Europy Wschodniej. Słynnym i bardzo symbolicznym zjawiskiem zaobserwowanym na polskiej wsi było dzielenie główek zapałek na kilka części, tak by można było ich użyć wielokrotnie. Również bogatsze, opierające się na przemyśle i handlu kraje Europy Zachodniej boleśnie odczuły skutki kryzysu i powiększającego się bezrobocia.

Niezwykle trudna sytuacja gospodarcza doprowadziła do rozkwitu niebezpiecznych ideologii, które głosiły radykalne hasła. Idee „moralnej” i „gospodarczej odnowy” znajdowały szeroki posłuch, zwłaszcza wśród bezrobotnych i zubożałych mas. Stąd też znaczny wzrost sympatyków komunizmu i wpływów różnych partii komunistycznych. Z drugiej strony popularność zyskiwali dyktatorzy, którzy dzięki rządom silnej ręki potrafili zahamować lub chociaż ograniczyć skutki kryzysu. Stąd też rosnące poparcie dla ustroju autorytarnego, jak i totalitarnego. Jest to skądinąd naturalna reakcja ludzka w trudnych sytuacjach, w tym jednak wypadku pozwoliła ona na niemal bezproblemowe przejęcie władzy przez jeden z najbardziej zbrodniczych systemów w historii świata – partię NSDAP i zwolenników narodowego socjalizmu w Niemczech. To właśnie Wielki Kryzys i obietnice zwalczenia go zapewniły Adolfowi Hitlerowi zwycięstwo w wyborach i przejęcie władzy.

Jednocześnie Wielki Kryzys utorował drogę do władzy jednego z najwybitniejszych amerykańskich polityków XX wieku, jakim był Franklin Delano Roosevelt. Działania owego prezydenta, wybranego w wyborach w 1933, pozwoliły ostatecznie na zatrzymanie fali kryzysowej i powolną odbudowę ekonomii. Jego polityka „Nowego Ładu”, zakładająca ostry interwencjonizm państwowy w sektor bankowy przysporzyła mu dużej popularności i pozwoliła na kolejne reelekcje, trwające aż do śmierci Roosevelta w 1945. Dzięki kredytowi zaufania opartemu na przezwyciężeniu kryzysu mógł on też forsować swoją wizję polityki w czasie II wojny światowej, co bezpośrednio wpłynęło na szybkie poparcie sprawy Aliantów i przyłączenie się USA do wojny.