 |
| Grafika C. Preisel według W. v Kaulbacha (II poł. XIX w.) |
Lotta S. jest jedną z bohaterek powieści Johanna Wolfganga Goethego „Cierpienia młodego Wertera”. Pierwowzorem tej postaci była osoba autentyczna, Charlotta Buff, w której autor „Fausta” zakochał się szaleńczo w latach swojej młodości. Należy zaznaczyć, że w powieści nie mamy do czynienia z obiektywnym obrazem kobiety, rysowanym przez odautorskiego narratora. Czytelnik obserwuje Lottę niejako przez filtr psychiki Wertera, ponieważ to on, jako nadawca wszystkich listów stanowiących materię utworu, jest głównym „opowiadaczem” historii.
Tak zakreślona perspektywa widzenia nakłada na wizerunek ukochanej bohatera istotne ograniczenia. Sam Werter przyznaje się w jednym z listów do Wilhelma, że trudno mu namalować portret Lotty, ponieważ nie potrafi w pełni oddać za pomocą pędzla jej piękna i usposobienia. Charakterystyka dziewczyny, która wyłania się z korespondencji Wertera jest zatem jego własną projekcją, a osoba ukochanej niejednokrotnie bywa obiektem idealizacji.
„Donna angelicata” – kobieta anielska
Dominujący w powieści sposób ukazywania Lotty zostaje określony już w momencie ekspozycji tej postaci. Werter po raz pierwszy widzi dziewczynę w otoczeniu małych dzieci, którym rozdziela chleb. Lotta jest ubrana w białą, zwiewną sukienkę podkreślającą jej niewinność. Niemal automatycznie Werter przypisuje więc dziewczynie szereg przymiotów duchowych, takich jak dobroć, łaskawość, serdeczność, opiekuńczość.
Intuicja bohatera znajduje potwierdzenie w bliższym poznaniu córki książęcego komisarza. Okazuje się bowiem, że Lotta chętnie zajmuje się swoim rodzeństwem, pomaga ojcu i towarzyszy w chorobie przyjaciółce. Jest zatem „kobietą anielską”, której fizyczna uroda doskonale współgra z walorami duchowymi. Lotta jawi się więc Werterowi na wzór słynnych literackich heroin, które stają się dla mężczyzn boginiami będącymi obiektami uwielbienia, jak np. Laura w twórczości Petrarki – „donna angelicata”.
Przewodniczka mężczyzny
Lotta nie jest jednak jedynie pięknym przedmiotem westchnień, ale również wykształconą i inteligentną panną. Werter szuka jej towarzystwa, ponieważ może z nią porozmawiać o sztuce i literaturze. Czytuje swojej ukochanej „Pieśni Osjana”, a także chodzi z nią na długie spacery, podczas których wspólnie podziwiają wspaniały krajobraz. Lotta nie jest zatem salonową lalką poszukującą korzystnego zamążpójścia, ale fascynującą kobietą, jakiej mężczyzna może zawierzyć swoje najintymniejsze rozterki.
Werter często mówi o Lotcie jako o duchowej siostrze, co wskazuje, że jest ona obdarzona szczególnym darem słuchania innych, a jej osobowość ma cechy empatyczne.
Wierna narzeczona czy nieszczęśliwa kochanka?
Ukochana Wertera jest zaręczona z Albertem i w każdej chwili pozostaje mu wierna. Mimo że spędza z młodym urzędnikiem wiele czasu, potrafi zachować odpowiedni dystans i nie pozwala sobie na żadne przejawy zbytniej poufałości, co widać zwłaszcza w scenie, kiedy Werter niespodziewanie obsypuje ją pocałunkami. W powieści Goethego pojawiają się jednak znaki, które czynią zachowanie Lotty względem Wertera niejednoznacznym. Z jednej strony wydaje się, że Lotta kocha swojego męża Alberta, a z Werterem łączy ją jedynie serdeczna przyjaźń.
Można jednak interpretować jej relację z Werterem zupełnie inaczej. Być może Lotta kocha Wertera, a z Albertem nie potrafi znaleźć wspólnego języka, co niejednokrotnie Werter podkreśla w swoich listach. Na taką interpretację wskazuje przede wszystkim zachowanie dziewczyny po śmierci Wertera, kiedy omal nie umarła na wieść, że przyjaciel nie żyje. Fakt ten jest tym bardziej znaczący, że czytelnik dowiaduje się o nim od bezstronnego obserwatora.
Wnioski
Lotta jest prototypem romantycznego wzorca kobiecości. Ujmuje mężczyzn swoją urodą, eterycznością i niewinnością. Jednocześnie potrafi wykazać się nieprzeciętną inteligencją, wrażliwością na sztukę, naturę i los innych. Jest zatem uosobieniem romantycznego marzenia o kobiecie idealnej, która może być zarówno duchową powiernicą, jak i obiektem namiętnego pożądania.