Cierpienia młodego Wertera - streszczenie

We wstępie utworu autor zapewnia, że starał się rzetelnie zebrać wszystkie informacje dotyczące życia Wertera. Ma nadzieję, że książka stanie się pociechą dla tych, których trapią podobne troski (brak wzajemności w miłości).

„Cierpienia młodego Wertera” mają formę epistolarną. Główny bohater utworu relacjonuje swe przeżycia najbliższemu przyjacielowi, którego pozostawił w rodzinnym mieście. Pierwszy list nosi datę 4-go maja 1771 roku.

Werter cieszy się, że opuścił rodzinny dom, chociaż czuje lekkie wyrzuty sumienia. Wspomina Lenorę, dziewczynę, w której wzbudził uczucie i którą opuścił. Prosi, by przyjaciel uspokoił jego matkę i zapewnił ją o pozytywnym rozwiązaniu kwestii spadku. Bohater opisuje piękno miejscowości, w której obecnie przebywa. Miasto nie wyróżnia się niczym szczególnym, ale piękno pobliskich wiosek nasuwa skojarzenia z Arkadią. Werter jest odurzony pięknem przyrody, porzuca dotychczasowe zajęcia (szkicowanie, czytanie Homera) i większość dnia spędza na zwiedzaniu okolicy – pewnego dnia odkrywa malowniczo położoną studnię. Nawiązuje nowe znajomości, głównie z dziećmi (z którymi ma łatwy kontakt) i mieszkańcami okolicznej wioski. Poznaje też książęcego komisarza – ojca dziewięciorga dzieci, który zaprasza go do swej leśniczówki.

Werter postanawia wynająć pokój w gospodzie (miejscowość Wahlheim), leżącej niedaleko miasta. Bohater ceni sobie spokój i malowniczość tego miejsca. W ciągu dnia czyta, spaceruje i obserwuje mieszkańców wioski. Wraca też do porzuconego wcześniej szkicowania scenek rodzajowych (głównie zabaw dziecięcych).

Z biegiem czasu bohater nawiązuje coraz więcej znajomości. Pewnego dnia poznaje miejscowego parobka, który opowiada mu wzruszającą historię swojej miłości do młodej wdowy. Czysta, szczera miłość młodzieńca wzrusza Wertera. W tym samym czasie on sam doznaje wielkiego zauroczenia piękną kobietą, którą określa mianem „anioła”.

Werter poznaje ją przypadkiem. Otrzymuje zaproszenie na zabawę wiejską. Jego towarzyszka zabiera go do swej przyjaciółki, która mieszka w leśniczówce. W trakcie jazdy dziewczyna ostrzega Wertera, by nie zakochał się w jej znajomej, gdyż ta jest już zaręczona. Na miejscu okazuje się, że panna Lotta jest córką komisarza S. (który niegdyś prosił Wertera o odwiedziny). Młoda, urocza dziewczyna samodzielnie opiekuje się kilkorgiem młodszego rodzeństwa. Podczas podróży powrotnej zachwycony Werter zauważa, że z Lottą łączy go podobny stosunek do literatury i muzyki. W trakcie zabawy bohaterowi udaje się nakłonić dziewczynę do zatańczenia walca. Bal zostaje przerwany przez gwałtowną burzę. W przeciwieństwie do przestraszonych kobiet, Lotta zachowuje spokój i proponuje zgromadzonym wesołą zabawę towarzyską. Po zakończeniu tańców Werter nie potrafi już ukryć swej fascynacji nowo poznaną kobietą.

Od momentu zapoznania się z rodziną Lotty, Werter jest stałym gościem w domu komisarza. Szybko zyskuje sobie sympatię młodej pani domu i gromadki jej licznego rodzeństwa. Towarzyszy Lotcie w jej wyprawach do miasta i okolicznych miejscowości. Pewnego dnia obydwoje odwiedzają mieszkającego w górach sędziwego pastora. Staruszek opowiada im historię dwóch pięknych drzew orzechowych rosnących przed plebanią i zaprasza na podwieczorek. Werter towarzyszy też Lotcie podczas jej wizyt u chorej pani M. Córka komisarza czuwa przy łożu umierającej i stara się ulżyć jej w cierpieniu. Bohater jest coraz bardziej przywiązany do swej nowej znajomej. Początkowe zauroczenie przeradza się w silną fascynację, którą coraz trudniej ukryć. Werter zauważa także, że nie jest Lotcie obojętny.

Sielanka zostaje przerwana przez przyjazd Alberta – narzeczonego Lotty. Werter ze smutkiem zauważa, że mężczyzna traktuje go z sympatią i szacunkiem. Wie, że grzechem byłoby naruszenie szczęścia tych dwojga. Mimo tego nadal odwiedza leśniczówkę. Podczas jednej z wizyt prosi Alberta o pożyczenie pistoletów. Narzeczony Lotty opowiada mu historię nieszczęśliwego wypadku – podczas czyszczenia broni jego służący postrzelił przypadkiem dziewczynę, od tamtego czasu pistolety nie są naładowane. Pod wpływem impulsu Werter przykłada broń do głowy. Wywiązuje się dyskusja na temat samobójstwa. Albert jednoznacznie potępia dobrowolną śmierć, uznając ją za przejaw słabości ducha.

Tymczasem matka bohatera listownie nalega, by ten podjął pracę u miejscowego konsula. Werter – choć niechętnie – postanawia spełnić jej prośbę.

W dniu urodzin (28 sierpnia) bohater otrzymuje od Alberta dwa miniaturowe wydania Homera, Lotta dorzuca do prezentu obiecaną wcześniej Werterowi różową wstążkę. Bohater z trudem uświadamia sobie, że nigdy nie zdobędzie ukochanej. Powoli popada w melancholię. Zgodnie z radą przyjaciela (adresata wszystkich listów) postanawia wyjechać do miasta i zaprzestać wizyt w leśniczówce.

Werter rozpoczyna pracę jako współpracownik konsula. Pracodawca wzbudza w nim niechęć, ale nawał zajęć odrywa uwagę od porzuconej Lotty. Bohater stopniowo przywyka do wykonywanej pracy, nie może jednak pogodzić się z zawiścią panującą wśród urzędników. Przypadkiem nawiązuje znajomość z hrabią C., odwiedza jego posiadłość i dzięki niemu wnika w środowisko arystokracji. Podczas jednej z przechadzek poznaje też pannę B., pomiędzy parą nawiązuje się nić sympatii. Tymczasem pogarsza się stosunek Wertera do konsula, a ten pisze na swego podopiecznego skargę. W międzyczasie bohater dowiaduje się o zaślubinach Lotty i Alberta. Czarę goryczy przelewa afront doznany ze strony miejscowego grona arystokratów. Werter zostaje zaproszony na obiad do zaprzyjaźnionego hrabiego. Zajęty obserwacją panny B., nie zauważa, że zbliża się pora przyjęcia przeznaczonego dla bardziej dostojnych gości i zostaje wyproszony. Pod wpływem uniesienia bohater rezygnuje z posady u konsula i powraca do rodzinnego miasta.

Rozpacz Wertera nasila się. Bohater dostrzega wokół siebie coraz więcej oznak upływającego czasu, zmiany dotykają też Wahlheim (ścięto dwa stare orzechy przed plebanią pastora). Werter dowiaduje się o śmierci dziecka kobiety, którą spotkał kiedyś w wiosce. Trudny los dotknął też poznanego kilka miesięcy wcześniej parobka – mężczyzna został oskarżony o napastowanie swojej chlebodawczyni i wygnany. Werter, pomimo braku nadziei, postanawia kontynuować swoje wizyty w leśniczówce. Pomimo przestróg przyjaciela chce być jak najbliżej Lotty. Czytuje Osjana i stopniowo pogrąża się w smutku. Podczas jednego ze spacerów spotyka szaleńca zbierającego kwiaty (jest zima), porównuje jego zachowanie do stanu swej duszy. Później dowiaduje się, że nieszczęśnik był pisarzem u komisarza i oszalał z miłości do Lotty. Niespokojne zachowanie Wertera zwraca uwagę żony Alberta. Lotta współczuje przyjacielowi, ale nie zdradza się ze swymi uczuciami.

Narratorem końcowego fragmentu utworu jest przyjaciel Wertera. Z jego relacji poznajemy przebieg ostatnich dni życia bohatera:

Nieszczęśliwa miłość do Lotty zmienia charakter Wertera, który stopniowo popada w szaleństwo. Stan bohatera pogarsza się po spotkaniu z parobkiem pracującym niegdyś u pięknej wdowy. Zrozpaczony mężczyzna zabija kandydata do ręki ukochanej, zostaje aresztowany i – pomimo usilnych starań Wertera – oskarżony o umyślne morderstwo. Tymczasem Albert prosi żonę o oddalenie Wertera. Uczucie bohatera do Lotty jest już zbyt widoczne. Mężczyzna jest targany coraz silniejszymi emocjami. Podczas wielkiej powodzi, która nawiedza Wahlheim, Werter rozważa pomysł utopienia się we wzburzonej wodzie.

Tymczasem Lotta, zgodnie z prośbą męża, sugeruje Werterowi, by ograniczył swoje codzienne wizyty. Jednocześnie zaprasza go na przyszły, świąteczny obiad. Werter odczytuje jej zachowanie jako odrzucenie. Powraca do domu i przygotowuje list do ukochanej, wyjaśniający powody (planowanego) własnego samobójstwa. Kolejnego dnia – pomimo zakazu – Werter udaje się do leśniczówki. Następuje szczera rozmowa z Lottą, bohater wyznaje jej miłość, czytając tłumaczone przez siebie pieśni Osjana. Wzruszona Lotta ucieka do swego pokoju, a Werter powraca do domu. Następnego dnia jego służący prosi Alberta o pożyczenie pary pistoletów. Broń zostaje wręczona przez Lottę, która przypadkiem znalazła się w gabinecie męża.

Werter, dowiedziawszy się o tym fakcie, odczytuje zachowanie ukochanej jako przyzwolenie na samobójstwo. Wieczorem bohater porządkuje swoje dokumenty. Pisze listy do Lotty i przyjaciół, wyjaśniające powody swego postępowania, spisuje dyspozycje dotyczące własnego pogrzebu. Gdy nastaje północ, strzela do siebie z pistoletu. Ciało żywego jeszcze Wertera zostaje odnalezione rankiem. Bohater umiera w południe, jego ciało zostaje pochowane nocą w pustym zakątku cmentarza. Na wieść o śmierci Wertera Lotta traci przytomność.