Co to jest podmiot
Podmiot jest częścią zdania, która nazywa wykonawcę czynności wyrażonej orzeczeniem. Aby wskazać w zdaniu podmiot, należy najpierw odszukać orzeczenie, a następnie zapytać, kto lub co wykonuje czynność.
Np. Piotr recytuje wiersz. Kto recytuje? – Piotr to podmiot.
Na stole leży zeszyt. Co leży? – zeszyt jest podmiotem
Podmiot w zdaniu może być wyrażony:
a. rzeczownikiem (Mama gotuje obiad),
b. zaimkiem (On lubi zwierzęta),
c. przymiotnikiem (Syty głodnego nie zrozumie),
d. liczebnikiem (Trzech wyszło w góry),
e. bezokolicznikiem (Nie jest łatwo walczyć o swoje),
f. imiesłowem przymiotnikowym (Występujący w sztuce rozdawali autografy).
Rodzaje podmiotów
1. Podmiot gramatyczny najczęściej wyrażony jest rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym w mianowniku.
Małgosia namalowała obraz. Ona ma prawdziwy talent.
2. Podmiot logiczny przyjmuje formę dopełniacza. Występuje wtedy, gdy orzeczenie mówi o przybywaniu, ubywaniu, braku lub nadmiarze czegoś.
Ubyło wody w rzece. W kasie brakuje pieniędzy. Nie ma zgody w narodzie.
Z podmiotem logicznym mamy do czynienia również wtedy, gdy jest wyrażony rzeczownikiem w dopełniaczu w połączeniu z liczebnikiem.
Troje uczniów wzięło udział w konkursie. Sześciu jurorów oceniało prace.
3. Podmiot domyślny nie jest w zdaniu wyrażony żadnym wyrazem, wynika on z formy osobowej orzeczenia. Analizując czasownik, możemy domyślić się, kto lub co wykonuje czynność.
Płynnie mówię po angielsku. - ja mówię
Wrócili z dalekiej podróży. - oni wrócili
4. Podmiot szeregowy składa się z przynajmniej dwóch członów równorzędnych, czyli mamy kilku wykonawców tej samej czynności.
Piotr, Jakub i Mateusz spotkali się na boisku. Jan z żoną wezmą udział w spotkaniu.
5. Jeżeli wykonawca czynności wyrażony jest rzeczownikiem w liczbie pojedynczej, ale nazywającym zbiorowość, mamy do czynienia z podmiotem zbiorowym.
Klasa pojechała na wycieczkę. (klasa – np. 25 osób)
Grupa wzięła udział w warsztatach. (grupa – np. 10 osób)
Młodzież naszej szkoły zebrała się w auli. (młodzież – np. 140 osób)
Warto wiedzieć
Jeżeli w zdaniu nie ma podmiotu i nie da się go ustalić, analizując formę orzeczenia, jest to zdanie bezpodmiotowe, np. Ustalono termin spotkania (nie da się określić, kto ustalił termin), Robi się ciemno, Na wizytę czeka się tydzień.
Podmiot z orzeczeniem tworzą w zdaniu związek główny, który zawsze jest związkiem zgody, ponieważ obie części dopasowują się do siebie pod względem liczby i rodzaju gramatycznego.
Np. Chłopcy zjedli posiłek. Dziewczynka zjadła posiłek.