Co to jest orzeczenie
Orzeczenie to najważniejsza część zdania. Informuje o tym, co robi podmiot, co się z nim dzieje lub w jakim jest stanie, czyli nazywa czynność (Ala śpiewa.), proces (Jabłka dojrzewają.) lub stan (Obraz wisi na ścianie).
Zdanie może składać się wyłącznie z orzeczenia, np. Pada.
W zdaniu pojedynczym występuje jedno orzeczenie, np. Adam zjadł obiad. W zdaniu złożonym występują co najmniej dwa orzeczenia, np. Adam zjadł obiad, który ugotowała mama.
Rodzaje orzeczeń
Orzeczenie czasownikowe może być wyrażone:
a. osobową formą czasownika, np.
Czy Ala kupi bilety? Lew upolował antylopę. W Tatrach wieje halny!
b. bezosobową formą czasownika zakończoną na -no, -to, np.
Ogłoszono wyniki wyborów. W Amazonii odkryto nieznany gatunek mrówek.
c. czasownikami typu trzeba, można, warto, np.
Trzeba wyruszyć rankiem. Można uzyskać rabat. Warto wybrać się w góry.
d. nieosobową konstrukcją z zaimkiem „się”, np.
W życiu liczy się uczciwość. Tutaj mówi się po hiszpańsku.
Warto wiedzieć!
Orzeczeniem czasownikowym są także formy złożone czasownika (np. formy czasu przyszłego - Będziesz miała kłopoty!, trybu rozkazującego – Niech Ala zmywa naczynia! lub trybu przypuszczającego – On by ci pomógł.).
W skład orzeczenia czasownikowego wchodzi przeczenie „nie” (Adam nie lubi owoców.) oraz zaimek „się” (Adam obraził się na mnie.).
Orzeczenie imienne składa się z dwóch elementów – łącznika i orzecznika.
Łącznik to osobowa forma czasownika być, zostać, stać się, wydawać się, okazać się, zrobić się a orzecznik może być wyrażony za pomocą:
a. rzeczownika (Adam zostanie malarzem.),
b. przymiotnika (Problem wydaje się banalny.),
c. przysłówkiem (Miło jest wypoczywać.),
d. liczebnikiem (Jestem trzeci na liście),
e. zaimkiem (Zwycięstwo jest nasze),
f. wyrażeniem przyimkowym (Ten dom jest z cegły).
Warto wiedzieć
Łącznikiem może być wyraz „to”, np. Składnia to nauka o częściach mowy.
