Totalitaryzm to jeden z istniejących na świecie systemów politycznych. W państwie totalitarnym jednostka jest całkowicie podporządkowana państwu, a jej wolności i prawa obywatelskie są mocno ograniczone. W XX wieku w Europie powstało wiele państw, w którym obowiązywał totalitarny system rządów. Dwa najbardziej jaskrawe przykłady to III Rzesza i Związek Sowiecki. W krajach tych panował powszechny terror – za najdrobniejsze przewinienie wobec władzy można było stracić życie. Nie istniała opozycja polityczna, wolność słowa, prasy i zgromadzeń. Życie obywatela było ściśle kontrolowane przez służby państwowe. W ustroju totalitarnym władzę sprawował dyktator, którego nierzadko otaczano quasi-religijnym kultem. Choć totalitaryści często postulowali równość wszystkich ludzi (szczególnie w komunizmie), to jednak szybko wytworzyli nowe elity, złożone z ludzi należących do partii i podporządkowanych władzy.
Funkcjonowanie jednostki w systemie totalitarnym na przykładzie „Roku 1984” George’a Orwella
Główny bohater powieści, Winston Smith, żyje w totalitarnym kraju o nazwie Oceania. Państwem tym zarządza Wielki Brat, którego nikt nigdy nie widział. Wszystkie zasługi, sukcesy i zwycięstwa Oceanii są przypisywane właśnie jemu. Mieszkańcy Oceanii żyją w przekonaniu, że Wielki Brat jest wszechmocny i wszechwiedzący. W każdym domu i biurze znajdują się tzw. teleekrany, które służą za odbiornik i nadajnik. Teleekrany wykrywały niemal każdy dźwięk, dlatego człowiek znajdujący się w ich zasięgu był słyszalny i widoczny dla kogoś, kto znajdował się po drugiej stronie. Obywatel nigdy nie wiedział, czy w danej chwili jest obserwowany. Teleekrany były wykorzystywane przez tzw. Policję Myśli, czyli tajną służbę, która zajmowała się przestępstwami politycznymi. W Oceanii panował więc system nieustannej inwigilacji jednostki. Teelekranów nie można było wyłączyć. We wszystkich zakładach pracy odbywały się tzw. seanse nienawiści, obowiązkowe dla wszystkich pracowników. Na ekranie pokazywano twarz wroga ludu, Emmanuela Goldsteina, który wygłaszał hasła przeciwko partii i władzy Wielkiego Brata. Zebrani pracownicy musieli zagłuszyć jego nieprawomyślną tyradę krzykami i przekleństwami. Wszyscy ulegali presji grupy, dlatego nie czuli się zmuszeni do wykonywania tej dziwnej czynności.
Funkcjonowanie jednostki w systemie totalitarnym na przykładzie „Raportu o stanie wojennym” Marka Nowakowskiego
Polska Rzeczpospolita Ludowa była brutalną dyktaturą, która przejawiała niektóre cechy systemu totalitarnego. Swobody obywatelskie były mocno ograniczone, państwo stanowczo zwalczało wszelkie przejawy nieposłuszeństwa wobec władzy. W opowiadaniu „Porządny człowiek” narratorka wspomina popularną w stanie wojennym formę protestu. Ludzie wychodzili na spacer w porze nadawania dziennika telewizyjnego. Był to wyraz sprzeciwu wobec topornej propagandy partyjnej, jaka sączyła się z ekranów telewizyjnych. Wychodzenie na spacer było jedną z niewielu form protestu, za które nie groziła żadna kara.