Ramy czasowe:
Ramy czasowe epoki określa się zasadniczo na dwa sposoby. Datowanie uzależnione jest od wybranego punktu odniesienia. Jeśli bowiem „starożytność” będziemy rozumieli jako termin odnoszący się wyłącznie do kultury antycznej Grecji i Rzymu, wtedy za umowną datę początkową należy uznać VIII w. p.n.e. Nie wolno jednak zapominać, iż istotną częścią kultury europejskiej jest Biblia, a badacze uznają, iż powstawała ona już mniej więcej od XII w. p.n.e. Z uwagi na to, za początek epoki należałoby uznać koniec drugiego tysiąclecia przed Chrystusem. Epoka starożytności trwała kilkanaście wieków, bo aż do V lub VI w. n. e. Najczęściej wskazuje się dwa wydarzenia, które miałyby przypieczętować koniec antyku. Pierwszym jest upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r., drugim natomiast zamknięcie Akademii Platońskiej, symbolu myśli starożytnej, co miało miejsce w 529 r.
Nazwa:
Okres do V lub VI w. n.e. nazywa się zamiennie starożytnością lub antykiem. Słowo antyk pochodzi od łacińskiego wyrazu antiquus, czyli dawny.
Kultura epoki:
Starożytność to epoka wielkich myślicieli i artystów. W czasie jej trwania wykształciły się zręby kultury europejskiej. Z owego okresu pochodzą między innymi takie „wynalazki” ludzkości jak demokracja, teatr, początki myśli naukowej i jednocześnie jej dojrzałe rozwinięcie w systemie Arystotelesa, refleksja etyczna oraz wiele innych. Nie do przecenienia jest rola Biblii oraz dziedzictwa kultury greckiej i rzymskiej w kolejnych epokach.
Starożytność dzieli się przeważnie na kilka okresów, które dotyczą historii kultury greckiej i jej kontynuacji w antycznym Rzymie, nie obejmują więc tradycji judaistycznej (Stary Testament):
a) VIII – VI w. p.n.e. – okres archaiczny
b) V – IV w. p.n.e – okres klasyczny
c) IV – II w. p.n.e. – okres hellenistyczny
d) I w. p.n.e. – V w. n.e. – okres rzymski
a) Początki okresu archaicznego związane są z kształtowaniem się epiki. Wówczas najprawdopodobniej zostały spisane „Illiada” i „Odyseja”, , których autorstwo przypisuje się Homerowi. Wcześniej historie dotyczące przeszłości lub dokonań bohaterów i bogów były przekazywane ustnie przez wędrownych śpiewaków, tak zwanych aojdów. Dzieła homeryckie i twórczość Hezjoda dały wyraz już w miarę kompletnemu systemowi wierzeń starożytnych Greków.
W wieku VII i VI p.n. e. pojawiło się wielu wybitnych poetów i znakomita poetka – Safona. Pisano poezję okolicznościową (Anakreont), zagrzewającą do walki (Tyrteusz), sławiącą bogów (Pindar), miłosną (Safona). Za najwspanialszych poetów uznawano trójkę twórców: Anakreonta, Safonę i Pindara. Anakreont był autorem poezji lekkiej, czasami żartobliwej, sławiącej miłość i wino. Znalazł licznych naśladowców, a wiersze pisane zgodnie ze stylem zaproponowanym przez poetę nazywano anakreontykami. Safona natomiast sławiła miłość, w której najistotniejsze były silne, szczere uczucia. Obok liryków miłosnych pozostawiła także epitalamia, tworzone z okazji wesel swoich licznych przyjaciółek. Pindar zaś, to poeta znany najbardziej ze swoich hymnów pisanych na cześć bogów, Apolla i Dionizosa. Hymny poświęcone pierwszemu zwano peanami, drugiemu – dytyrambami. Dytyramby odegrają w V w p.n.e. istotną rolę, ponieważ między innymi z nich, wykształci się tragedia grecka.
Jeśli wierzyć tradycji, w VI w. p.n.e. tworzy bajki niejaki Ezop. Nie jest to do końca ustalone, ponieważ postać Ezopa jest na poły legendarna. Uznawany jest on jednak za twórcę bajki zwierzęcej, czyli takiej, w której bohaterami są zwierzęta, ale jako nosiciele cech ludzkich.
W VII i VI w. p.n.e. kształtują się pierwsze dwa znane greckie porządki architektoniczne: