Średniowiecze - charakterystyka epoki (ramy czasowe, nazwa, filozofia)

1. Ramy czasowe średniowiecza

Średniowiecze w całej Europie trwało w zasadzie dziesięć stuleci, od – jak się umownie przyjmuje – V do XV wieku. Za początek uznaje się najczęściej rok 476, kiedy to upadło cesarstwo rzymskie na Zachodzie. Daty końcowe to:

- rok wynalezienia druku przez Gutenberga (1450),
- rok upadku cesarstwa bizantyjskiego (zniszczenie Konstantynopola przez krzyżowców – 1453)
- rok odkrycia Ameryki (1492).

2. Średniowiecze – nazwa

Przyjmuje się, że nazwa epoki wzięła się z przekonania, iż jest to czas pomiędzy pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa (tak zwaną paruzją). Oznaczałaby ona więc okres pośredni pomiędzy dwoma najistotniejszymi dla chrześcijaństwa wydarzeniami. Z czasem termin „średniowiecze” nabrał pejoratywnego zabarwienia, między innymi dzięki dziewiętnastowiecznemu badaczowi historii kultury Jacobowi Burckhardtowi. Uważał on bowiem, że tysiąclecie pomiędzy starożytnością a renesansem było czasem upadku kultury. Praca mediewistów (badacze zajmujący się kulturą i historią średniowiecza) wykazała fałszywość tej tezy.

Terminy łacińskie określające epokę to: medius aevus (średni wiek) lub media aetas (średnie wieki).

3. Filozofia i światopogląd średniowiecza

Pojęciem charakteryzującym światopogląd epoki jest teocentryzm. Było to przekonanie, że celem wszystkich bytów jest Bóg i to do niego powinny być odnoszone wszelkie ludzkie działania i pragnienia. W związku z tym, życie doczesne było traktowane jedynie jako pewien etap przejściowy, który w ostateczności ma doprowadzić do zjednoczenia z Bogiem po śmierci. Dlatego często powtarzającym się hasłem w średniowieczu było łacińskie memento mori, czyli „pamiętaj o śmierci”.

Biskup błogosławi ofiary dżumy - miniatura
 Biskup błogosławi ofiary dżumy - miniatura

 

W ten sposób wszystkie sfery ludzkiej działalności zostały podporządkowane religii, a filozofia średniowieczna służyła refleksji teologicznej. W średniowieczu narodziła się scholastyka, która zajmowała się szczegółowymi problemami teologicznymi przy użyciu metody filozoficznej. Za jej twórcę uznaje się Anzelma z Canterbury, natomiast jej najznamienitszym przedstawicielem był św. Tomasz z Akwinu.

Silne były także w średniowieczu wpływy filozofii św. Augustyna, który postrzegał człowieka jako byt rozdarty między tym, co materialne a tym, co duchowe. Była to więc dość tragiczna wizja człowieczeństwa. W pewnym sensie odpowiedź na pomysły Augustyna stanowiła filozofia św. Tomasza, który nie zaprzeczał, że człowiek zajmuje miejsce pośrednie na drabinie bytów, jednak widział w tym Boski zamysł i dowód na harmonijną strukturę świata. Wszystko ułożone jest hierarchicznie i człowiek ma w tej hierarchii należne mu miejsce.

4. Literatura europejska w średniowieczu

Joanna D'Arc - miniatura
Joanna D'Arc - miniatura z XV w.

Po upadku kultury antycznej literatura miała się nie najlepiej. W zasadzie do wieku X nie powstało żadne znaczące dzieło literackie, choć oczywiście taka teza może wiązać się z brakiem odpowiednich źródeł (lub ich zaginięciem), które poświadczałyby istnienie takowych utworów.

Z pewnością nastąpił powrót do ustnych przekazów. Opowieści najczęściej dotyczyły tworzącej się nowej grupy społecznej, jaką w feudalnej Europie było rycerstwo. Około X w. – a w wersji ustnej pewnie na długo przed tą datą – zaczął rozpowszechniać się gatunek literacki nazywany w języku starofrancuskim chansons de geste (pieśni o czynie). Był to rodzaj eposu rycerskiego sławiący dokonania bohaterów, ich odwagę i lojalność. Najbardziej znanymi przykładami są „Pieśń o Rolandzie” oraz „Pieśni o Nibelungach” czy też zbiór legend arturiańskich (o królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu). Te ostatnie są nadal żywe, wciąż interpretowane i rozwijane.

Eposy rycerskie zalicza się do tak zwanej literatury

Polecamy również:

  • Wincenty z Kielczy - biografia, twórczość

    O Wincentym z Kielczy wiemy, że urodził się przed rokiem 1200, a zmarł po 1261 w Krakowie. Był polskim poetą tworzącym głównie po łacinie. Jest również autorem licznych kompozycji, a także hagiografii. Należał do zakonu dominikanów. Więcej »

  • Jacopone da Todi - biografia, twórczość

    Włoski poeta urodzony w  Todi w 1230 roku. Był również autorem pieśni duchowych i traktatów psychologicznych. Tworzył zarówno w języku włoskim, jak i po łacinie. Więcej »

  • Walther von der Vogelweide – biografia, twórczość

    Tworzył utwory liryczne o tematyce miłosnej, politycznej (sławił w nich m.in. króla Sycylii Fryderyka). Chętnie posługiwał się formą poezji moralizatorskiej komentując bieżące wydarzenia polityczne (pierwsze tego typu utwory powstały po 1198 roku po śmierci Henryka IV, gdy inni rywalizowali o tron –... Więcej »

  • Mikołaj z Wilkowiecka - biografia, twórczość

    Przyjmuje się, ze urodził się około roku 1524 we wsi o nazwie Wilkowiecko. Zmarł w Wieluniu 15 sierpnia 1601.  Był zakonnikiem a przy tym poetą i tłumaczem oraz autorem pism o treści religijnej. Pełnił funkcję prowincjała paulinów na Jasnej Górze (od roku 1580). Więcej »

  • Legenda o Kraku i Wandzie – streszczenie i opracowanie

    Akcja legendy rozgrywa się w Krakowie, w którym znajdował się zamek króla Kraka. W jego pieczarze zamieszkał smok, który niszczył okolicę i pożerał trzodę. Król postanowił unicestwić bestię i w tym celu wezwał do siebie Skubę. Więcej »

Komentarze (3)
Wynik działania 5 + 1 =
Pecha
2019-10-15 17:36:04
konstantynopol został chyba zdobyty przez Osmanów a nie krzyżowców
ATEŃCZYKK9
2016-02-23 15:57:25
bardzo ładnie
ATEŃCZYK9
2015-11-02 15:44:44
SŁABE NIEPOLECAM
  • Najnowsze
  • Losowe
Ostatnio komentowane
lol
• 2023-09-24 15:47:42
Muszę na poniedziałek napisać coś o "portret z pelargoniami" ale niestety tu nie znala...
• 2023-09-24 10:07:26
chyba ta
• 2023-09-21 19:21:13
dsasdsadasssssssss
• 2023-09-21 18:28:08
????
• 2023-09-20 13:10:13