Gall Anonim, autor pierwszego dzieła opisującego historię Polski, do dzisiaj pozostaje postacią tajemniczą pod wieloma względami. Nadal trudno ostatecznie rozstrzygnąć, skąd przybył on na dwór Bolesława Krzywoustego.
Jego „Kronika polska” była dziełem niezwykle popularnym, dzięki czemu zachowała się do dzisiejszych czasów, a w obiegu krążyło wiele jej rękopisów. Utwór jest wartościowy nie tylko pod względem historycznym, ale także artystycznie – świadczy to o fakcie, iż autor musiał być człowiekiem dobrze wykształconym oraz zaznajomionym z wytycznymi średniowiecznego ars dictandi (sztuki dyktowania – sposobu tworzenia tekstów, dzięki któremu miały one określony rytm).
Informacje biograficzne
Autor „Kroniki polskiej” nazywany był Gallem, co wskazywałoby na to, że pochodził z Francji. Najnowsze badania obalają to twierdzenia i wskazują, iż Gall Anonim był najprawdopodobniej weneckim mnichem, który do Polski dotarł przez Węgry, gdzie mógł zatrzymać się na dłuższy czas w opactwie św. Idziego w miejscowości Samogyvar. Nie wiadomo, kiedy dokładnie pojawił się w Krakowie, lecz istnieją dwie hipotetyczne daty: lata dziewięćdziesiąte XI stulecia oraz rok 1109.
Pewny jest natomiast fakt, iż „Kronika polska” powstawała w okresie od 1112 do 1116. Dokładna przyczyna jej napisania nie jest znana, lecz badacze przypuszczają, że u mnicha złożono zamówienie na dzieło tego typu. Podobnie jak data urodzenia Galla Anonima, tak i czas jego śmierci pozostają niewiadome, jednak w tym drugim wypadku wiadomo, że musiało to nastąpić po 1116 r.
Hipotezy na temat pochodzenia Galla Anonima
Na temat pochodzenia Galla Anonima istnieje wiele hipotez, jakie wysuwali kolejni mediewiści i literaturoznawcy, próbujący zgłębić losy i życiorys tej postaci. Przypuszczenia są różne – od niemal nierealnych, po te, które mogą przeplatać się z prawdą o losach autora „Kroniki polskiej”. Oto najciekawsze z nich:
1. Jednym z najbardziej popularnych poglądów dotyczących historii Galla Anonima było przekonanie (niektórzy dzisiejsi badacze nadal podtrzymują tę teorię), że pochodził on z Francji – stąd przydomek „Gall” – gdzie był mnichem w benedyktyńskim klasztorze św. Idziego w Saint Giles. Z przybytkiem tym był natomiast bardzo mocno związany Władysław Herman, który wysyłał tam dary, by wyprosić u Boga potomka; pośrednikiem był św. Idzi – spoczywały tam jego relikwie.
2. Druga powszechna hipoteza zakłada, że Gall Anonim był mnichem w węgierskim klasztorze w Samogyvar, skąd trafił do Polski. Badacze sądzą jednak, że wtedy na Węgrzech nie było jeszcze tak dobrze rozwiniętej kultury, by autor „Kroniki polskiej” mógł zdobyć tam niezbędne umiejętności – a na ich posiadanie wskazuje analiza stylistyczna utworu.
3. Bardzo szybko obalono także teorię, że Gall Anonim był Polakiem. U jej podstaw stanęła pomyłka jednego z drukarzy, który jako autora „Kroniki polskiej” podał niejakiego Michała Gallusa. Szybko okazało się, że nikt taki nie istniał w historii rodzimej literatury.
4. Przez długi czas przypuszczano także, że Gall Anonim należał do ważnego rodu weneckiego (Orseolich). Z jakiejś przyczyny musiał się ukrywać, trafił więc do klasztoru św. Mikołaja w Wenecji. Później miał być nauczycielem Mieszka Bolesławowica (syna Bolesława Śmiałego), z którym udał się do Polski.
5. Przypuszczano także, że Gall Anonim pochodził z Flandrii (był tam mnichem w klasztorze św. Idziego), skąd wraz z biskupem poznańskim przybył do Polski.
Świadectwo Galla Anonima
Sam Gall Anonim pisał, że do Polski przybył z Węgier, gdzie znalazł się w wyniku odbywanych pielgrzymek. W kraju tym brał udział w spotkaniu Bolesława Krzywoustego z Kolomanem Uczonym, ówczesnym królem Węgier. Wielokrotnie podkreślał też swoje przywiązanie do kultu św. Idziego – stąd w wielu teoriach łączono go z klasztorami działającymi pod patronatem tego świętego.