Informacje wstępne
„Skarga umierającego” jest najpewniej swobodnym przekładem czeskiego utworu „O rozdzieleniu duszy z ciałem” (ok. 1422). W Polsce do czasów nowożytnych zachowały się dwa jej zapisy: płocki oraz wrocławski. Pierwszy, przechowywany w Bibliotece Seminaryjnej w Płocku (zaginął w czasie II wojny światowej), odznacza się formą abecedariusza (kolejne strofy rozpoczynają się od następujących po sobie liter alfabetu). Drugi, znajdujący się we wrocławskiej Bibliotece Kapitulnej, ma kompozycję widowiska scenicznego – zawarte są nim kwestie wypowiadane przez umierającego, zgromadzonych ludzi oraz anioła.
Teksty te powstały najprawdopodobniej w bardzo zbliżonym okresie czasu. Przekaz płocki datowany jest na rok 1463, a jego spisanie wiąże się z Dawidem z Mirzyńca, natomiast datę powstania zapisu wrocławskiego, którego autor ani skryptor nie są znani, szacuje się na okres między 1461 a 1470 r. Do obydwu wersji „Skargi umierającego” z czasem zaczęto dodawać popularną w średniowieczu pieśń pt.: „Dusza z ciała wyleciała”.
Analiza „Skargi umierającego”
Przekaz płocki
Przekaz płocki jest pieśnią składająca się z 22 zwrotek. Jej oś to monolog konającego. Niemal cały utwór napisany