Aniołowie (z gr. angelos oznacza „wysłaniec, posłaniec”) to istoty duchowe, niecielesne. Są sługami i wysłannikami Boga, wykonawcami Jego rozkazów. Cechuje je nieśmiertelność, a swoją doskonałością przewyższają wszystkie stworzenia świata widzialnego, chociaż same również są stworzeniami.
Aniołowie są czasem nazywani „synami Bożymi” ( Hi 38, 7). W Piśmie Świętym znajduje się wiele fragmentów, które mówią o nich jako o tych, którzy oddają Bogu chwałę i kontemplują Jego oblicze, m.in.:
Strzeżcie się, żebyście nie gardzili żadnym z tych małych; albowiem powiadam wam: Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego, który jest w niebie. (Mt 18,10)
Aniołowie są istotami rozumnymi i posiadają wolną wolę. To właśnie dzięki wolnej woli część aniołów odrzuciła Boga i Jego Królestwo – mówi się o upadku aniołów. Ich wybór miał charakter nieodwołalny, a ich grzech nie zostanie przez Boga nigdy wybaczony. Upadłe anioły są określane jako złe duchy, demony. Przewodzi im Szatan/Diabeł/Lucyfer.
Aniołowie należą do Chrystusa; są Jego posłańcami, których zadaniem jest pomoc ludziom w osiągnięciu zbawienia:
Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posyłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie? (Hbr 1, 14)
Pismo Święte wielokrotnie wspomina o interwencjach aniołów w świecie widzialnym. To aniołowie chronią Lota przed śmiercią w Sodomie:
Gdy już zaczynało świtać, aniołowie przynaglali Lota, mówiąc: «Prędzej, weź żonę i córki, które są przy tobie, abyś nie zginął z winy tego miasta». Kiedy zaś on zwlekał, mężowie ci chwycili go, jego żonę i dwie córki za ręce - Pan bowiem litował się nad nim - i wyciągnęli ich, i wyprowadzili poza miasto. (Rdz 19, 15-16)
Anioł powstrzymuje rękę Abrahama i ratuje przed śmiercią Izaaka:
Ale wtedy Anioł Pański zawołał na niego z nieba i rzekł: «Abrahamie, Abrahamie!» A on rzekł: «Oto jestem». [Anioł] powiedział mu: «Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna». (Rdz 22,11-12)
Przez nich Bóg przekazał swojemu narodowi Prawo:
Wy, którzy otrzymaliście Prawo za pośrednictwem aniołów, lecz nie przestrzegaliście go. (Dz 7,53)
Anioł towarzyszy Mojżeszowi i strzeże narodu wybranego który wychodzi z Egiptu (Wj 23,20-23). Poza tym aniołowie biorą udział w powołaniu proroków, a także stają się ich towarzyszami. Zwiastują również narodziny, w tym narodziny samego Jezusa Chrystusa:
W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: «Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą,». (Łk 1,26-28)
Aniołowie są obecni w całym ziemskim życiu Syna Bożego. Chronią Jezusa w dzieciństwie (anioł ukazuje się Józefowi i nakazuje mu ucieczkę do Egiptu przed rzezią niemowląt- Mt 2,13), usługują na pustyni (Mk 1,13), są przy nim podczas modlitwy w Ogrójcu (Łk 22,43). Oznajmiają też Jego Zmartwychwstanie (Mk 16,1-7). Aniołowie zapowiadają też powtórne przyjście Jezusa (Dz 1,10-11), podczas którego będą mu towarzyszyć; będą sługami Syna w czasie Sądu Ostatecznego:
Syn Człowieczy pośle aniołów swoich: ci zbiorą z Jego królestwa wszystkie zgorszenia i tych, którzy dopuszczają się nieprawości, i wrzucą ich w piec rozpalony; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. (Mt 13,41)
Aniołowie działają również w życiu rodzącego się Kościoła m.in. uwalniając z więzienia św. Piotra (12,5-17) oraz wskazując drogę św. Filipowi (Dz 8,26).
W taki sam sposób całe życie Kościoła korzysta z tajemniczej i potężnej pomocy aniołów. (Katechizm Kościoła Katolickiego, 334)
Kult aniołów w Kościele sięga II w. Po Chr. Współcześnie przywołuje się obecność aniołów w liturgii pogrzebowej (pieśń In paradisum deducant te Angeli) i oddaje szczególną cześć pamięci św. Michała, św. Gabriela, św. Rafała oraz Aniołów Stróżów.
W teologii działem, który zajmuje się pochodzeniem, klasyfikacją i hierarchią aniołów jest angelologia.
Jednym ze sposób klasyfikacji aniołów jest podział na tzw. chóry anielskie. Takie próby wybiegają jednakże poza dane biblijne. Niemniej zadania podjęli się: św. Ambroży, św. Hieronim, św. Jan Chryzostom, Dionizy Pseudo-Areopagita (uważany za pierwszego angelologa), św. Grzegorz Wielki, św. Jan z Damaszku i inni.
Anioł Stróż
Aniołem Stróżem nazywa się anioła, któremu Bóg zleca opiekę nad ludźmi. Ta opieka trwa przez całe ziemskie życie człowieka aż do jego śmierci. Każdy ma swojego „własnego”, indywidualnego Anioła Stróża.
Nauka o Aniołach Stróżach była obecna już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i rozwijana przez ojców Kościoła. Św. Cyprian nazywa ich przyjaciółmi człowieka, podobnie jak i św. Bazyli, który dodaje, że są oni pedagogami ludzi. Św. Bazyli wskazuje z kolei, że całe narody mają także swoich Aniołów Stróżów. Według św. Augustyna ustanowienie Aniołów Stróżów to wyraz miłości Boga:
Wielkim jest staranie, jakie ma Pan Bóg o ludzi. Wielką nam miłość okazał przez to, że ustanowił aniołów, aby nas strzegli.
Dużą rolę odegrali Aniołowie Stróżowie w żywotach świętych np. św. Cycylii, św. Franciszki Rzymanki, św. Stanisława Kostki, św. Franciszka Salezego oraz św. Jana Bosko.
W Kościele 2 października obchodzi się święto Aniołów Stróżów.